Βιβλιοπαρουσίαση της Παναγιώτας Π. Λάμπρη*
Εδώ και αρκετά χρόνια, ο Ηλίας Στ. Δημητρόπουλος, έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στη μελέτη του παρελθόντος του γενέθλιου τόπου του, του Νιόκαστρου Ναυπακτίας, καθώς και της ευρύτερης περιοχής. Μάλιστα, ενώ οι σπουδές και η επαγγελματική του ενασχόληση δεν σχετιζόντουσαν με τη δουλειά του ιστοριοδίφη – είναι Σμήναρχος Τεχνικής Υποστήριξης της Πολεμικής Αεροπορίας ε. α.-, αυτός, αγαπώντας τον τόπο και την ιστορία του, ήχθη σε μια προσπάθεια να ερευνήσει πτυχές της, να καταγράψει τεκμήρια και να τα προσφέρει ως αντίδωρο στον τόπο του και ως πνευματική δωρεά σ’ όσους την Ιστορία αγαπούν.
Πόσο μάλλον, που πολλά γεγονότα, τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά, κατέλειπαν σημαντικό ιστορικό αποτύπωμα στις μικρές πατρίδες του καθενός, κάτι που έχει κατανοήσει ο συγγραφέας και από φόβο μη χαθούν για πάντα, ξεκίνησε την προσπάθειά του, «Για να διαφυλάξουμε», όπως σημειώνει, «τις μνήμες και τους θρύλους που κρύβουν τα βουνά, οι κάμποι, οι πέτρες, τα βράχια και τα ποτάμια για τις δράσεις των ανθρώπων των περασμένων γενεών, είναι απαραίτητο να βρεθεί τρόπος συνταιριάσματος των ιστορικών πηγών, με την αυστηρή επιστημονική έννοια του όρου και της ζωοφόρου προφορικής παράδοσης. Κι αυτό, γιατί είναι φυσικό στην ύπαιθρο και σε απρόσιτες περιοχές, σε περιόδους σκοτεινές, όπως ήταν η περίοδος της Τουρκοκρατίας, να είναι δύσκολο, μέχρι αδύνατον, να βρεθούν άνθρωποι εγγράμματοι για να καταγράψουν και να διασώσουν γεγονότα και καταστάσεις.» (σ. 9)
Μ’ αυτή τη λογική, στο τελευταίο πόνημά του, «Η Ναυπακτία υπό το πέλμα του Λιμπεράκη Γερακάρη (Μάρτ. 1689 – Οκτ. 1697)» (Πάτρα 2022), προσεγγίζει και προσπαθεί, βάσει ποικίλων τεκμηρίων, να τοποθετήσει στο ιστορικό πλαίσιο και να κατανοήσει την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος, γεννημένος στο Οίτυλο της Μάνης και δρώντας σε ταραγμένους καιρούς, πέτυχε από πειρατής ν’ ανακηρυχθεί Μπέης της Μάνης και Ιππότης της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, αφού άλλοτε ήταν με το μέρος των Οθωμανών κι άλλοτε των Βενετών, αφήνοντας το δικό του στίγμα.
Ο συγγραφέας, οδηγεί σταδιακά τον αναγνώστη στους δρόμους της έρευνας, καθώς και στα συμπεράσματά της, δομώντας το βιβλίο σε πέντε μέρη ως εξής: 1. «Εισαγωγικά στοιχεία», όπου ορίζει το ιστορικό πλαίσιο,
- «Λιμπεράκης Γερακάρης (1645-1710) ο γιος του ανέμου», στο οποίο ψηλαφεί στοιχεία που αφορούν στην αφετηρία μέχρι και την ανακήρυξη του Λιμπεράκη Γερακάρη σε Μπέη της Μάνης,
- «Η κάθοδος στη Ρούμελη», όπου παρουσιάζει την ενεργό δράση του πρωταγωνιστή του στον αναφερόμενο τόπο, 4. «Ανίχνευση της ιστορίας μέσα από τα αποτυπώματα του Γερακάρη», στο οποίο αναζητά, μέσω ιστορικών στοιχείων, παραδόσεων, τοπωνυμίων, κ.λπ., το πέρασμα και τα ίχνη του ιστορούμενου προσώπου στον τόπο και στον χρόνο και
- «Το πέρασμα στους Βενετούς», όπου ο Γερακάρης, περνώντας στις υπηρεσίες των Βενετών, αναδεικνύεται Ιππότης του Αγίου Μάρκου και Ηγεμόνας της Ρούμελης, με πλείστα προνόμια, ενώ χρόνο με τον χρόνο θαμποφέγγει μέχρι να σβήνει το άστρο του και αφήνει την τελευταία του πνοή ως υπόδικος και φυλακισμένος σε φυλακή της Βερόνας. Επίσης, των μερών του βιβλίου, προηγούνται «Προλόγισμα» και «Προλεγόμενα του συγγραφέα» και μετά το πέρας τους, παρατίθεται «Επίμετρο» και «Παράρτημα» με πολλές πληροφορίες, βοηθητικές για την κατανόηση του βιβλίου.
Έτσι, ο συγγραφέας, με εύληπτο λόγο, διαδράμει τον βίο του Λιμπεράκη Γερακάρη και μας κάνει μέρος της ζήσης του, την οποία εκείνος δυναμικά βίωσε από την εφηβεία ως τον θάνατό του, με πειρατικές εξορμήσεις, με βεντέτες, με έρωτες, με πολεμικές συγκρούσεις και λεηλασίες, με εκμετάλλευση κάθε δυνατού μέσου που θα του προσπόριζε οικονομικά οφέλη και θα του προσέδιδε οφίτσια και κύρος, με πίστη στον Θεό, τον οποίο συχνά πρόδιδε, γενικά με κινδύνους που παραμονεύουν φυσιογνωμίες σαν και τη δική του και με όλα εκείνα εν τέλει τα στοιχεία που συνθέτουν το επικινδύνως ζην. Η ζωή του Γερακάρη μοιάζει μυθιστορηματική και είναι άκρως διδακτική. Πολύ περισσότερο, που ο ίδιος, γαλουχημένος στη γενέτειρά του σε πολύ χαλεπούς καιρούς, οδήγησε τη ζωή του μέσα από επισφαλείς ατραπούς, αναδείχθηκε νικητής σε πολλά επίπεδα, αλλά στο τέλος ηττήθηκε κατά κράτος, όντας «[…] Τολμηρός, ριψοκίνδυνος, πανέξυπνος, ικανός στρατιωτικός, αλλά και πολιτικό μυαλό, καχύποπτος και υπολογιστής, καρτερικός, βάναυσος, αδίστακτος και εκδικητικός.» (σ. 161)
Επίσης, «[…] ο άνθρωπος αυτός της θάλασσας και της στεριάς, που με την κοφτερή χατζάρα του έπαιρνε κεφάλια, με τη μαχαιριά πάνω από το αριστερό φρύδι του, ως παράσημό του από τον καιρό της πειρατείας, την πλούσια μπέρτα του ν’ ανεμίζει στους ώμους του, τα κεχριμπαρένια αετίσια μάτια του να σπινθηροβολούν, υπήρξε μια προσωπικότητα που κυνήγησε με πάθος την εξουσία και την κατέκτησε διπλά. Μπέης της Μάνης στο πλευρό των Τούρκων, Ιππότης του Αγίου Μάρκου, την ανώτερη τιμή της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και Ηγεμόνας της Ρούμελης.
Δεν αγάπησε ούτε τους Τούρκους ούτε τους Βενετούς. Αγάπησε μόνο την εξουσία, την οποία κυνήγησε λυσσασμένα, την κατέκτησε και στο τέλος κατακρημνίστηκε απ’ αυτήν με πάταγο, όπως συμβαίνει συνήθως με προικισμένους τυχοδιώκτες, που όμως στερούνται της βαθύτερης ενόρασης του αγαθού, της προσφοράς, στο κοινωνικό γίγνεσθαι. […]
Επρόκειτο για ατυχία και αδίκημα της Ιστορίας, ως προς τον χρόνο που εμφανίστηκε στο προσκήνιο. Εάν είχε παρουσιαστεί έναν αιώνα αργότερα, τότε που η εθνική αυτογνωσία άρχισε να θεριεύει για καλά, μάλλον θα είχαμε έναν ακόμη Μοραΐτη Καραϊσκάκη και πολλά θα είχε να ωφεληθεί το ελληνικό γένος.» (σ. 162-3)
Αυτά σημειώνει στο τέλος του ψυχογραφήματος του Λιμπεράκη Γερακάρη ο συγγραφέας, ο οποίος προσέγγισε με σεβασμό τη μορφή του σ’ ένα βιβλίο, που εμένα τουλάχιστον μου έμαθε πολλά, πιστεύω και σε πολλούς από τους αναγνώστες.
Όσον αφορά στον Ηλία Στ. Δημητρόπουλο, τον ευχαριστώ από καρδιάς που με ταξίδεψε με ενδιαφέροντα τρόπο στα μέρη όπου έδρασε ο πρωταγωνιστής του βιβλίου του «Η Ναυπακτία υπό το πέλμα του Λιμπεράκη Γερακάρη (Μάρτ. 1689 – Οκτ. 1697)», καθώς και στα έργα και τις ημέρες του, μου υπενθύμισε, αν και ποτέ δεν το είχα λησμονήσει, πόσο σημαντική είναι η καταγραφή της τοπικής Ιστορίας κάθε περιοχής, την οποία αυτός με πολύ σεβασμό προσεγγίζει και του εύχομαι να συνεχίσει με το ίδιο πάθος το έργο που έχει ξεκινήσει στον χώρο της έρευνας και της συγγραφής.
Και ας μου επιτρέψει να κλείσω αυτή τη σύντομη προσέγγιση του αξιόλογου βιβλίου του με τα ίδια λόγια, με τα οποία έκλεισα δικό μου προλόγισμα στο βιβλίο του «Στα χνάρια των Κολοβαίων της Ναυπάκτου» (2018), όπου είχα παραθέσει αυτό που σημείωσε ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος στο προλόγισμα του βιβλίου του Άρη Γ. Πουλημενάκου «Η Πετρίνα από το 17ο αιώνα» (Αθήνα 1989): «Αν όλοι έσκυβαν με την ίδια αγάπη στον τόπο πού τούς γέννησε, έχω τη γνώμη ότι το ηθικό επίπεδο του λαού μας θα ήταν καλύτερο. Η απαγγίστρωση κι απομάκρυνση από την ατομική και τη γενική ιστορία μας, μας απομακρύνει από αυτό πού λέμε πάτριο Έδαφος. Και το Ελληνικό πάτριο έδαφος σήμερα είναι λίγο και εγκαταλείπεται από την Εθνική μας συνείδηση. Πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να επανασυνδέσουμε τούς πολίτες και τούς συμπολίτες μας με αυτό. Όταν γνωρίζουμε και σεβόμαστε τις ρίζες μας, σεβόμαστε και αγαπάμε και τη γη πού
τις τροφοδότησε.»
*Φιλόλογος, συγγραφέας και ποιήτρια, με καταγωγή από την Ροδααυγή Άρτας και διαμονή στην Πάτρα.
Άλλα έργα του Ηλία Στ. Δημητρόπουλου
- Νιόκαστρο Ναυπακτίας, 2000.
- Μαρτυρίες – Ναυπακτίτες Αιχμάλωτοι στην Ελ – (Ν)τάμπα της Αφρικής (Τομπρούκ), 2002.
- Οι Καρκαβιτσαίοι, ο Ανδρέας των Λεχαινών και η Ναυπακτία, 2005.
- Ναυπακτία και Αεροπορία (Πεσόντες Αεροπόροι Ναυπακτίας), 2008.
- Ο βίος και το έργο του Ιερέα Παναγιώτη Κων. Σκουζή, 2010.
- Ο «εν Πάτραις ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ», 2016.
Στα χνάρια των Κολοβαίων της Ναυπάκτου, 2018.
