Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές
Του Γεώργιου Α. Παραλίκα
(συνέχεια από το προηγούμενο)
ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ
Το πρώτο αυτοκίνητο ήρθε στη Ναύπακτο την 10ετία του 1920. Το 1923 ή 1924 ο Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος, ο επιλεγόμενος “Παντελέος”, έφερε στην Ναύπακτο οδικώς από την Αθήνα διά μέσου Λειβαδιάς – Αμφίσσης ένα παλιό φορτηγό, που ο κόσμος το αποκαλούσε Καραντάνα.
Δεν γνωρίζουμε τι μάρκας ήταν. Όταν λειτουργούσε η μηχανή του έκανε έναν δυνατό θόρυβο, η εξάτμιση έβγαζε αρκετό καπνό και η ταχύτητά του ήταν μικρή, 20-30 χιλιόμετρα την ώρα. Όταν ήρθε στη Ναύπακτο έτρεχαν όλοι να το δούνε, να δούνε πώς κινείται και πώς λειτουργεί. Δεν έκανε μακρινά ταξίδια, παρά μόνο τοπικά δρομολόγια. Κάποια μέρα έκανε τη διαδρομή μέχρι την παλαιά γέφυρα της Βαρειάς (Κοκαλέικα) επί της οδού Θέρμου και οι κάτοικοι της περιοχής, μικροί και μεγάλοι βγήκαν στο δρόμο για να το δούνε. 2-3 γριούλες όταν το είδαν από μακρυά, εξαιτίας του θορύβου που έκανε, του καπνού που έβγαζε, της σκόνης που σήκωνε, και της άσχημης μορφής που είχε, φοβήθηκαν, σταυροκοπήθηκαν λέγοντας “έρχεται ο χάρος με δυο μεγάλα μάτια για να μας πάρει” και έτρεξαν να κρυφτούνε.
Το περιστατικό το γνωρίζω από αφηγήσεις της μητέρας μου, που ήταν κι αυτή μία από όσους πήγαν να το δούνε.
Τα επόμενα χρόνια άρχισαν σιγά σιγά και άλλοι Ναυπάκτιοι να αγοράζουν μικρά επιβατηγά αυτοκίνητα μέχρι πέντε (5) θέσεων, που τα χρησιμοποιούσαν ως αγοραία – αναψυχής ή για μικρές διαδρομές, π.χ. Αντίρριο – Δάφνη κ.λπ.
Η πρώτη αγοραπωλησία αυτοκινήτου έγινε στην Ναύπακτο το 1927. Από συμβολαιογραφική πράξη131 μαθαίνουμε ότι ο Κωνσταντίνος Παντ. Αναστασόπουλος πούλησε στον Δημ. Νικ. Ρέππα δύο (2) αυτοκίνητα μάρκας Fiat εν λειτουργία και σε καλή κατάσταση, χωρητικότητας 1,5 τόννων, στην τιμή των 25.000 δραχμών το καθένα, αρκετά μεγάλο ποσό για την εποχή. Πού χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα δύο αυτοκίνητα και πού δρομολογήθηκαν δεν μας είναι γνωστό.
Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, κυκλοφόρησαν και άλλα αυτοκίνητα στη Ναύπακτο. Με ένα έγγραφό της, που αποτελεί και την πρώτη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη και άλλων αυτοκινήτων στην πόλη, η Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας στις 18/6/1936 ζητούσε από τον Μηχανικό Ναυπακτίας να της γνωστοποιήσει πόσα και ποιά αυτοκίνητα υπήρχαν πριν από τις 12/4/1934.
Από το έγγραφο – απάντηση πληροφορούμαστε ότι υπήρχαν:
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 14623 ιδιοκτησίας Κων/νου Μανιώτη.
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 15959 ιδιοκτησίας Άλκη Γαλάνη.
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 19534 ιδιοκτησίας Χρήστου Γονατά.
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 20642 ιδιοκτησίας Αναστασίου Σταυροπούλου.
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 22151 ιδιοκτησίας Ανδρέα Γρίβα.
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 22690 ιδιοκτησίας Βασιλείου Αντωνίου (Παλιούρα) και
- Το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 22696 ιδιοκτησίας Άλκη Γαλάνη. Επίσης αναφέρονται:
- Ημιφορτηγό 9 θέσεων με αριθμό κυκλοφορίας 27825 ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου Ματζαβίνου από 12/8/1935.
- Λεωφορείο 17 θέσεων με αριθμό κυκλοφορίας 33447, ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου Αναστασοπούλου από 10/11/1935.
Τέλος επισημαίνεται ότι:
- Απαγορεύθηκε να δρομολογούνται για την εξυπηρέτηση της υπεραστικής γραμμής τα αυτοκίνητα με αριθμούς κυκλοφορίας 22151 (Ανδρέα Γρίβα), 20642 (Αναστασίου Σταυρόπουλου), 15959 (Άλκη Γαλάνη) και προτάθηκε να δρομολογηθεί αντί αυτών το αυτοκίνητο με αριθμό 33447, λεωφορείο 17 θέσεων ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου.
- Επίσης απαγορεύθηκε να κυκλοφορεί επί της γραμμής Ναυπάκτου – Μεσολογγίου το υπ’ αριθμ. 27825 που ήρθε στην Ναύπακτο στις 12/8/1935 και ιδιοκτήτης ήταν ο Κωνσταντίνος Ματζαβίνος.
Όλα τα αυτοκίνητα που υπήρχαν πριν από τις 12/4/1934 ήταν μικρά, πέντε (5) θέσεων. Με κριτήριο τον αριθμό κυκλοφορίας του αυτοκινήτου ο Άλκης Γαλάνης φαίνεται ότι ήταν ιδιοκτήτης δύο (2) αυτοκινήτων.
Το 1936, που έγινε η παραπάνω απογραφή των αυτοκινήτων της πόλης ο Χρήστος Γονατάς το είχε ήδη πουλήσει λόγω των πολλών εξόδων, που απαιτούνταν για τη λειτουργία του. Ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες τα εν λόγω αυτοκίνητα έκαναν αστικά (εντός Ναυπάκτου) και υπεραστικά (Μεσολόγγι – Ρέρεση – Κεφαλόβρυσο – (Θέρμο) – Χάνι Λόη) δρομολόγια.
Στις 27/6/1936 έγινε το πρώτο τοπικό συμβούλιο αυτοκινητιστών υπό την προεδρία του Μηχανικού Ναυπακτίας και καθορίστηκε ποια αυτοκίνητα θα κάνουν τα δρομολόγια Ναύπακτος Μεσολόγγι – Ναύπακτος. Στο συμβούλιο συμμετείχαν οι παρακάτω αυτοκινητιστές: Αναστασόπουλος Κωνσταντίνος, Αντωνίου Βασίλειος (Παλιούρας), Γαλάνης Άλκης, Γερολυμάτος Φώτιος, Γρίβας Ανδρέας, Μανιώτης Κωνσταντίνος, Μαραγδούλης Περικλής, Σερεμέτης Λάμπρος, Σταυρόπουλος Αναστάσιος και συμμετείχαν ο Δ/ντης Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Ναυπάκτου, ο πρόεδρος της Κοινότητας Ναυπάκτου και ο Πρόεδρος των αυτοκινητιστών Ναυπάκτου εν προκειμένω ο Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος.
Στο συμβούλιο αυτό πάρθηκε απόφαση, που επικυρώθηκε με έγγραφο του Υπουργείου Συγκοινωνιών, με ημερομηνία 31/7/1936, για το ποια αυτοκίνητα θα εκτελούν τη συγκοινωνία της γραμμής Ναύπακτος – Μεσολόγγι – Ναύπακτος. Πρόκειται για τα παρακάτω αυτοκίνητα:
- Το υπ’ αριθμ. 14262 επιβατηγό μάρκας Ford πέντε (5) θέσεων ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου Μανιώτη.
- Το υπ’ αριθμ. 22690 επιβατηγό μάρκας Ford πέντε (5) θέσεων ιδιοκτησίας Βασιλείου Αντωνίου (Παλιούρα).
- Το υπ’ αριθμ. 21696 επιβατηγό μάρκας Ford, πέντε (5) θέσεων ιδιοκτησίας Άλκη Γαλάνη.
- Το υπ’ αριθμ. 33447 λεωφορείο Chevrolet, δέκα επτά (17) θέσεων ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου.
- Το υπ’ αριθμ. 27825 λεωφορείο Β’ τάξης μάρκας Ford, εννέα (9) θέσεων και 3/4 τόνου φορτίου, που μετατράπηκε σε λεωφορείο δεκαεννέα (19) θέσεων, ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου Ματζαβίνου.
Δεν γνωρίζουμε βέβαια το πρόγραμμα των δρομολογίων τους, έχει όμως μεγάλη σημασία ότι άρχισε να γίνεται τακτικά η συγκοινωνία ανάμεσα στις δύο πόλεις.
Ο πρώτος πρόεδρος του τοπικού σωματείου αυτοκινητιστών ήταν ο Αναστάσιος Σταυρόπουλος, αυτοκινητιστής, ο πατέρας του Κώστα και του Θανάση Σταυρόπουλου, που είχαν πρατήριο καυσίμων στο λιμάνι. Μετά απ’ αυτόν ανέλαβε για πολλά χρόνια ο Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος.
Το 1937 προστέθηκαν και άλλα αυτοκίνητα στο τότε υπάρχον δυναμικό, και όπως προκύπτει από άλλο πρακτικό του Τοπικού Συμβουλίου Αυτοκινητιστών (Τ.Σ.Α.) έγινε αναπροσαρμογή των διενεργουμένων δρομολογίων, επεκτάθηκαν οι τότε υπάρχουσες γραμμές και αυξήθηκε ο αριθμός αυτοκινήτων και δρομολογίων για:
- Ναύπακτο – Μεσολόγγι – Ναύπακτο
Για τη συγκοινωνία χρησιμοποιούνταν πέντε (5) αυτοκίνητα:
- Το υπ’ αριθμ. 33447 τύπου Chevrolet δεκαεπτά (17) θέσεων, του Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου.
- Το υπ’ αριθμ. 14263 τύπου Ford πέντε (5) θέσεων, του Κωνσταντίνου Μανιώτη.
- Το υπ’ αριθμ. 22696 μάρκας Ford πέντε (5) θέσεων, του Άλκη Γαλάνη.
- Το υπ’ αριθμ. 22690 μάρκας Ford πέντε (5) θέσεων, του Αναστασίου Σταυρόπουλου και
- Το υπ’ αριθμ. 27825 τύπου “Κ” λεωφορείο δεκαεννέα (19) θέσεων του Κωνσταντίνου Ματζαβίνου.
- Ναύπακτο – Χάνι Λόη – Ναύπακτο
- Το υπ αριθμ. 16877 τύπου Chevrolet πέντε (5) θέσεων, του Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου.
- Το υπ’ αριθμ. 6539 μάρκας Buick επτά (7) θέσεων, του Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου.
- Το υπ’ αριθμ. 22178 μάρκας Ford δεκαέξι (16) θέσεων του Κωνσταντίνου Μυτιλήνη.
- Το υπ’ αριθμ. 20632 φορτηγό μάρκας Chevrolet του Κωνσταντίνου Ρήγα.
- Ναύπακτο – Κεφαλόβρυσο (Θέρμο) – Ναύπακτος
Αφετηρία της γραμμής ήταν το Κεφαλόβρυσο (Θέρμο) και αρμόδιος για τη λειτουργία της ο Μηχανικός της επαρχίας Τριχωνίδος. Η γραμμή εξυπηρετείτο από ένα λεωφορείο δεκατριών (13) θέσεων και με αριθμό κυκλοφορίας 30054 χωρίς να ξέρουμε τη μάρκα του, τον ιδιοκτήτη και το ωράριο λειτουργίας, καθόσον ήταν αρμόδιο άλλο γραφείο, σύμφωνα με την παραπάνω κατάσταση.
Στο ίδιο πρακτικό του Τ.Σ.Α. αναφερόταν και η κατάσταση των αυτοκινήτων. Τα λεωφορεία του Κων/νου Αναστασόπουλου (17 θέσεων) και του Κωνσταντίνου Ματζαβίνου τύπου “Κ” (19 θέσεων) της γραμμής Ναύπακτος – Μεσολόγγι – Ναύπακτος, ως επίσης και το λεωφορείο (16 θέσεων) του Κωνσταντίνου Μυτιλήνη επί της γραμμής Ναύπακτος – Χάνι Λόη – Ναύπακτος, ευρίσκοντο εις αρίστην κατάστασιν. Όλα τα υπόλοιπα αυτοκίνητα κατατάσσονταν εις την κατηγορίαν “σχεδόν καλή”.
Τέλος, από άλλο πρακτικό του Τ.Σ.Α. Ναυπάκτου με ημερομηνία 13/12/1937, διαπιστώνεται ότι: “ Ήδη ήταν δρομολογημένα δύο (2) αυτοκίνητα, το υπ’ αριθμ. 20642 ιδιοκτησίας αρχικά του Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου και τώρα ιδιοκτησίας του Βασιλείου Αντωνίου (Παλιούρας) και το αυτοκίνητο με αριθμό κυκλοφορίας 22151 ιδιοκτησίας Ανδρέα Γρίβα στην γραμμή Ναύπακτος – Ρέρεση (προς Λιδωρίκι). Επί πλέον δρομολογήθηκε ένα τρίτο αυτοκίνητο – λεωφορείο του Περικλή Μαραγδούλη τύπου “Κ” 19 θέσεων παρά τις αντιρρήσεις του Κωνσταντίνου Αναστασόπουλου, προέδρου Τ.Σ.Α. Ναυπάκτου, διότι ο Περικλής Δ. Μαραγδούλης δεν ετύγχανε αυτοκινητιστής και επειδή επί της γραμμής (Ναύπακτος Ρέρεση) εργάζονταν ήδη δύο (2) αυτοκίνητα πέντε (5) θέσεων [με αριθμούς 20542 και 22151] και δεν κρίθηκε αναγκαία και δυνατή η δρομολόγηση τρίτου”.
Μελετώντας την καταγραφή αυτοκινήτων, που έγινε το 1936 και το τελευταίο πρακτικό του Τ.Σ.Α. του έτους 1937, διαπιστώνουμε ότι μέσα σε μια τριετία 1934 – 1937 ήρθανε αρκετά αυτοκίνητα στη Ναύπακτο και ότι επιπλέον ορισμένοι είτε τα πούλησαν είτε αγόρασαν άλλα. Χαρακτηριστικά ο Αναστάσιος Σταυρόπουλος εμφανίζεται το 1934 ως ιδιοκτήτης αυτοκινήτου με αριθμό κυκλοφορίας 20642 και το 1937 με το αυτοκίνητο που είχε αριθμό κυκλοφορίας 22690. Ο δε Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος εμφανίζεται με τρία (3) αυτοκίνητα το έτος 1937. Τέλος δε με έγγραφο προς το μηχανικό Ναυπακτίας με ημερoμηνία 30/9/1940 γίνεται γνωστό ότι υπήρχε στη Ναύπακτο το υπ’ αριθμ. 34598 φορτηγό αυτοκίνητο ιδιοκτησίας του Λάμπρου Σερεμέτη, το οποίο ήταν χαλασμένο και χρειαζόταν ανταλλακτικά από την Αθήνα για να επισκευαστεί.
Επειδή, λοιπόν, κυκλοφορούσαν αρκετά αυτοκίνητα για την εποχή στη Ναύπακτο κοινοποιήθηκε στο γραφείο Μηχανικού Ναυπακτίας απόφαση, που υποχρέωνε τους προϊσταμένους και τεχνικούς υπαλλήλους των υπηρεσιών αυτών, όπου δεν υπάρχουν μηχανολογικά γραφεία, να κάνουν αυτοί τον έλεγχο στα αυτοκίνητα, που κυκλοφορούσαν στην περιφέρειά τους, ανά τακτά διαστήματα, όσον αφορά στην κατάσταση της τροχοπέδης (φρένων).133 Έτσι είχαν τα πράγματα σε σχέση με τα αυτοκίνητα μέχρι το 1940 που κηρύχθηκε ο πόλεμος.
(συνεχίζεται)
*απόσπασμα από το βιβλίο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές», του Γεώργιου Παραλίκα που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «εμπρός»
