Η «ε» έχει την τιμή να φιλοξενεί στις σελίδες της, σε κάθε τεύχος και σε συνέχειες, το βιβλίο του Γεώργιου Α. Παραλίκα με τίτλο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές». Πρόκειται για μία πολύχρονη και κοπιώδη εργασία του συγγραφέα, ο οποίος κατάφερε να συλλέξει πολύτιμα στοιχεία για την πόλη της Ναυπάκτου και την πορεία της στο χρόνο, εστιάζοντας σε πολύ ενδιαφέροντες τομείς της καθημερινότητας και όχι μόνο. Καλή σας ανάγνωση!
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
1. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ
Την είπαν Καστρούπολη, “Μικρό Αλγέρι”, νυφούλα του Κορινθιακού· υπήρξε το πρώτο ναυπηγείο, την οχύρωσαν μ’ ένα πανέμορφο κάστρο επειδή η θέση της ήταν στρατηγική, έχυσαν το αίμα τους ήρωες, όπως ο Ανεμογιάννης, την επέλεξαν και την επιλέγουν ως τόπο διακοπών, αλλά και μόνιμης εγκατάστασης Έλληνες και ξένοι. Την ύμνησαν με τη γραφίδα τους για τις φυσικές της ομορφιές περιηγητές από την Ελλάδα κι όλο τον κόσμο. Πρόκειται για την πόλη μας: Τη Ναύπακτο, που αγαπάμε.
Χρόνια υποδουλωμένη στους Τούρκους απελευθερώθηκε στις 18 Απριλίου του 1829, αφού μετά από μακρά αντίσταση ο διάσημος Kior Pacha που υπερασπιζόταν το οχυρό της, παραδόθηκε και συνθηκολόγησε. Το σχέδιο της πολιορκίας, το οποίο και επισυνάπτεται στο τέλος της αναφοράς του, εκπόνησε ο Μηχανικός Σταμ. Βούλγαρης. Από το κεφάλαιο των «Αναμνήσεών» του αντλούμε το σχέδιο και την αναφορά του, σχετικά με την πολιορκία, την οποία απευθύνει προς τον κόμητα Αυγουστίνο Καποδίστρια.
«…Παραθέτω στις Αναμνήσεις μου το αυτόγραφο σχέδιο της πολιορκίας της Ναυπάκτου όπως και την αναφορά μου προς τον αρχηγό της εκστρατείας στην Ηπειρωτική Ελλάδα, ο οποίος μου έκανε την τιμή να μου αναθέσει την διεύθυνση των εργασιών των σχετικών με αυτήν την πολιορκία.
Το οχυρό της Ναυπάκτου το υπεράσπιζε ο διάσημος Kior Pacha, ο οποίος μετά από μακρά αντίσταση παρεδόθη και συνθηκολόγησε τον Απρίλιο του 1829. Αυτή η σημαντική κατάκτηση προκάλεσε την απελευθέρωση του Μεσολογγίου όπου και, με την εκστρατεία στην Ελλάδα, έληξε και η στρατιωτική μου θητεία.
Ναύπακτος, στρατόπεδο του Κεφαλοβρύσου, 4 Απριλίου 1829.
Προς τον Κόμητα Αυγουστίνο Καποδίστρια, επί κεφαλής τού εκστρατευτικού σώματος στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Κύριε Κόμη,
Έχω την τιμή να σας αναφέρω ότι, αφού διέτρεξα το στρατόπεδο του χιλίαρχου Κίτσου Τζαβέλλα, ανεχώρησα συνοδευόμενος από δύο αξιωματικούς του και μερικούς ιππείς για να επισκεφθώ το στρατόπεδο του στρατηγού Χατζηχρήστου2 και να εντοπίσω τις οχυρώσεις και τα γειτονικά, σε απόσταση βολής πυροβόλου, υψώματα. Στην εσώκλειστο αναγνωριστική αναφορά κατέδειξα τα πλέον σημαντικά υψώματα, ως επίσης και το μέρος των οχυρών που παρουσιάζει τις λιγότερες δυσκολίες για αναρρίχηση ή για την πρόκληση ρήγματος. Ένα μέρος αυτών των υψωμάτων, πίσω από τα οποία επικοινωνεί κανείς προφυλαγμένος από τα πυρά του εχθρού, είναι ήδη κατειλημμένο από τα στρατεύματά μας. Αύριο θα πάω να ιδώ τα παρατηρητήρια του Νότη Μπότσαρη, του Γενναίου Κολοκοτρώνη και του Χριστοδούλου.
Οι αξιόλογες θέσεις στο Κεφαλόβρυσο υπ’ αριθμ. 1, 2 και 10, που κατελήφθησαν προχθές από τον ατρόμητο χιλίαρχο Τζαβέλλα, περατώνουν την πολιορκία του οχυρού και μας επιτρέπουν να ανοίξουμε ρήγμα στο δεύτερο τείχος προς τα ανατολικά. Οι Τούρκοι που κατείχαν αυτές τις θέσεις υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν στα περίχωρα και να εγκαταλείψουν τον αλευρόμυλο και το λιβάδι που τους ήταν τόσο αναγκαία. Αυτή η επιτυχία μάς προσεκόμισε και άλλα πλεονεκτήματα: ο στρατός του Τζαβέλλα μπόρεσε να λάβει καλύτερη θέση για την πολιορκία, και έτσι το πυροβολικό μπορεί να αποβιβαστεί πλησιέστερα προς τα υψώματα, όπου πρέπει να μετακινηθεί, και, τέλος αυτή η επιτυχία ευκολύνει την κατάληψη των περιχώρων, τόσο σημαντικών για την εγκατάσταση μιας συστοιχίας ρηγμάτων σε ικανή απόσταση, όπως επίσης και την υποστήριξη των στρατευμάτων που θα κάνουν την έφοδο καθώς και την κάλυψη της υποχώρησής τους σε περίπτωση αποτυχίας.
Για να καταλάβουμε το οχυρό δυναμικά ή να το υποχρεώσουμε να συνθηκολογήσει, με τα μικρά μέσα επιθέσεως που διαθέτουμε, και υπολογίζοντας στα πλεονεκτήματα του πεδίου που μόλις κατακτήσαμε, το καλό ηθικό, το πάθος των στρατιωτών καθώς και την κακή κατάσταση του πυροβολικού του οχυρού, προτείνω τα ακόλουθα:
1ον: Να διαταχθούν οι δύο συστοιχίες υπ’ αριθμ. 1 και 2 στις δύο προκεχωρημένες θέσεις του Κεφαλόβρυσου, οπλισμένες με οκτώ πυροβόλα μεγάλου διαμετρήματος, ώστε να προκληθεί ρήγμα.
2ον: Να προστεθούν στους πυροβολητές της θέσεις υπ’ αριθμ. 3 δύο πυροβόλα.
3ον: Να οπλισθεί το ταμπούρι υπ’ αριθμ. 4 με δύο μικρά πυροβόλα και ένα ολμοβόλο ώστε να προσβληθούν συγχρόνως τα πλευρά και το πίσω μέρος της συστοιχίας πυροβόλων στο μέσο του δευτέρου τείχους, τα πλευρά των συστοιχιών πυροβολικού a, b, c όπου βρίσκεται το σημείο εφόδου, όπως και το διάζωμα του οχυρού που τους χρησιμεύει για επικοινωνία. Αυτό το οχυρό (το ταμπούρι3), εν μέρει κρυμμένο από τα βλέμματα του φρουρίου του οποίου δεσπόζει, πρέπει να είναι προφυλαγμένο από τα βλήματα του εχθρού.
4ον: Να οπλισθούν με δύο βομβάρδες και δύο όλμους μικρού διαμετρήματος τα ταμπούρια υπ’ αριθμ. 5 και 6 που βρίσκονται στον Βορρά και σε απόσταση βολής, από το πιο υπερυψωμένο τείχος του οχυρού. Τα άμορφα τοιχεία αυτών των ταμπουριών θα χρησιμοποιηθούν για προπετάσματα. Δεν μένει παρά να αυξηθεί το πάχος τους, να τους δοθούν προεξοχές ενός ποδιού επί πλέον και να ανοιχθούν πολεμίστρες. Αυτά τα οχυρά έχουν μόλις ενισχυθεί με τακτικά4 στρατεύματα υπό τον συνταγματάρχη Piere.
5ον: Στα δυτικά του εχθρικού οχυρού, να οπλισθεί με δύο στοιχεία πεδινού πυροβολικού η θέση υπ’ αριθμ. 7, για να στερηθούν, έτσι, οι πολιορκημένοι τους τελευταίους πόρους ζωοτροφών που διαθέτουν προς το μέρος του νεκροταφείου.
6ον: Μετά την ενεργοποίηση των συστοιχιών υπ’ αριθμ. 1 και 2, να εκδιωχθεί ο εχθρός από τα περίχωρα και να ανοιχθεί ένα διπλό όρυγμα από τον πόδα του οχυρώματος υπ’ αριθμ. 1 μέχρι τους βράχους υπ’ αριθμ. 8.
Την παραμονή της επιθέσως, η χιλιαρχία του Νότη Μπότσαρη, που είναι και η πιο απομακρυσμένη, θα πλησιάσει την οχυρή θέση και θα τοποθετηθεί με δύο τάγματα τακτικού στρατού στα δεξιά του στρατοπέδου του Χατζηχρήστου για να παρατηρεί τον εχθρό, ο οποίος κατέχει τους προμαχώνες δυτικά της εχθρικής θέσεως, και να τον κάνει να φοβηθεί με αυτήν την κίνηση για κάποια δήθεν επιχείρηση εναντίον του οχυρού από εκείνη την πλευρά και, έτσι να τον καθηλώσει την ημέρα της επιθέσεως.
Τα στρατεύματα που προορίζονται να συνεργαστούν στην επίθεση θα μεταβούν την νύχτα στο στρατόπεδο του Τζαβέλλα, και αυτά που θα επιτεθούν πρώτα θα μετακινηθούν με μεγάλη ησυχία στα γύρω μέρη. Εκτός των όπλων τους, οι στρατιώτες θα φέρουν στη ζώνη κασμάδες και μικρούς πέλεκεις, εφόσον βέβαια το ναυτικό θα μπορέσει να μας τα προμηθεύσει. Οι εργάτες θα ακολουθήσουν τα στρατεύματα από κοντά, θα φέρουν κασμάδες, φτυάρια και, ελλείψει σάκκων για χώμα, να έχουν κυλινδρικά κοφίνια γεμάτα χώμα, και δεμάτια κλαδιών και καλάθια, για προφύλαξη από τις σφαίρες.
Την ίδια νύχτα ο καπετάνιος Μαστραπάς θα υποχωρήσει από τον προμαχώνα των βράχων υπ’ αριθμ. 8 για να αναπτυχθεί στο Κεφαλόβρυσο με τα αγήματά του διατεταγμένα προς βοήθεια των επιτιθεμένων.
Μόλις το σήμα της επιθέσεως δοθεί, οι συστοιχίες ξηράς και θαλάσσης θα πυροβολήσουν συγχρόνως.
Τα πυροβόλα των θέσεων αρ. 1 και 2 θα χτυπήσουν το σημείο Χ όπου πρέπει να δημιουργηθεί το ρήγμα, και εν συνεχεία θα φροντίσουν ώστε να σιγήσουν τα εχθρικά πυρά των συστοιχιών που θα υπερασπίζουν την περιοχή του ρήγματος παρακωλύοντας την προσέγγισή μας.
Τα πυροβόλα του ταμπουριού υπ’ αριθμ. 4 θα προσπαθήσουν με τη σειρά τους να καταστρέψουν, προσβάλλοντας πλαγίως τις ίδιες συστοιχίες, όπως επίσης και τη συστοιχία στο κέντρο του 2ου περιτοιχίσματος και θα ρίξουν οβίδες στην πυριτιδαποθήκη υπ’ αριθμ. 9 καθώς και στο Ισί Καλέ, το πιο υπερυψωμένο σημείο στο Βορρά.
Το πυροβολικό, τοποθετημένο στη ράχη του βουνού που δεσπόζει σ’ όλο το οχυρό, θα κατευθύνει τα πυρά του προς τα σημεία τα οποία θα πρέπει να χτυπηθούν επειγόντως. Τα Ταμπούρια υπ’ αριθμ. 5 και 6 θα εκτοξεύσουν οβίδες και εκρηκτικά5 βλήματα6 στο Ισί Καλέ, ώστε να εκδιώξουν τους πυροβολητές και τους άλλους αμυνομένους από τις θέσεις τους, να τους εμποδίσουν να πυροβολούν εναντίον των στρατιωτικών οχυρωμάτων, τα οποία θα έχουν καταληφθεί και, τέλος, να τους υποχρεώσουν να παραδοθούν, δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλο μέσον για να κυριευθεί αυτό το οχυρό που δεσπόζει των υπολοίπων.
Σε όλα αυτά τα μέσα πρέπει να προστεθούν οι ναυτικές δυνάμεις υπό το πρόσταγμα του άξιου Ναυάρχου Μιαούλη. Το ατμόπλοιο και δύο κανονιοφόροι άκατοι θα ήταν πολύ χρήσιμα στο Νοτιοανατολικό μέρος του οχυρού, σε μια καλή απόσταση βολής, για να πλήττουν τις συστοιχίες που ελέγχουν τα περίχωρα και υπερασπίζουν την ανατολική πύλη του οχυρού και την πλευρά στην οποία σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε ρήγμα.
Κύριε Κόμη, εφόσον το σχέδιο επιθέσεως, το οποίο έχω την τιμή να σας υποβάλλω, υιοθετηθεί, ο ατρόμητος Κίτσος Τζαβέλλας, στον οποίο τον κοινοποίησα μυστικά ζητά να του δοθεί η τιμή να ηγηθεί των επιτιθεμένων. Οι καπεταναίοι όπως αυτός, οι οποίοι πολέμησαν κατά την αξιομνημόνευτη άμυνα του Μεσολογγίου καθώς και στην πεδιάδα των Αθηνών, καίγονται από την επιθυμία να καταλάβουν το οχυρό διά της βίας. Και οι στρατιώτες που ονειρεύονται τη λεηλασία του συντάσσονται απολύτως με αυτή την άποψη. Ιδού, κ. Κόμη, η περιγραφή της εργασίας, την οποία μου αναθέσατε και στην οποία θεώρησα καλό να προσθέσω μερικές διατάξεις επιθέσεως.
Έχω την τιμή, κ.λπ.»
(συνεχίζεται)
