Του Κωνσταντίνου Πατούχα*
Μια Κυβέρνηση όταν φεύγει προφανώς την ακολουθεί κριτική για τον τρόπο που άσκησε διοίκηση και παράλληλα για τον τρόπο με τον οποίο νομοθέτησε η Κυβερνητική πλειοψηφία της Βουλής.
Ξεφεύγοντας όμως από αυτή την γραμμή ας εστιάσουμε σε ένα νέο πλαίσιο που ξεκίνησε από την απερχόμενη Κυβέρνηση με σημαντικές προοπτικές τόσο για τους πολίτες όσο και για την αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού.
ΕΝΕΡΓΕΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Τον Ιανουάριο 2018 νομοθετήθηκε, με τον νόμο Ν.4315/2018, ένας καινοτόμος, για τα ελληνικά δεδομένα, θεσμός, αυτός των Ενεργειακών Κοινοτήτων (ΕΝΚΟΙΝ), που συνδέεται άμεσα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), στο οποίο υπάρχει πρόβλεψη για περίπου 500 MW από Ενεργειακές Κοινότητες έως το 2030.
Εισάγεται κατά μια έννοια μια νέα ενεργειακή φιλοσοφία, όπου οι πολίτες, οι τοπικοί φορείς (Δήμοι & Περιφέρειες) και μικρομεσαίες τοπικές επιχειρήσεις δύναται να συμμετάσχουν, μέσω της άμεσης ενεργού εμπλοκής τους σε ενεργειακά εγχειρήματα. Προτεραιότητα σε αυτά είναι οι ΑΠΕ και η εν γένει προσπάθεια για την εξοικονόμηση και τις ήπιες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις.
Απαιτείται η συμμετοχή φυσικών προσώπων, ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, ΟΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού της ίδιας περιφερειακής ενότητας εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα του συνεταιρισμού. Τουλάχιστον το 51% των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της ενεργειακής κοινότητας.
Οι ενεργειακές κοινότητες έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και ο ελάχιστος αριθμός μελών τους είναι πέντε, όταν τα μέλη είναι ΝΠΔΔ εκτός των Ο.Τ.Α ή ΝΠΙΔ ή φυσικά πρόσωπα. Μπορούν να είναι τρία στην περίπτωση που πρόκειται μόνο για Ο.Τ.Α ή δύο όταν είναι δήμοι σε νησιά. Τουλάχιστον τρία είναι τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων όταν αυτά είναι ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ, εκ των οποίων τα δύο είναι ΟΤΑ.
Όσον αφορά στη διάθεση των κερδών, αυτά δεν διανέμονται στα μέλη αλλά παραμένουν στην ενεργειακή κοινότητα υπό τη μορφή αποθεματικών και διατίθενται για τους σκοπούς της με απόφαση της γενικής συνέλευσης.
Μπορούν όμως να έχουν και κερδοσκοπικό χαρακτήρα, όταν το 50% συν ένα από τα μέλη είναι φυσικά πρόσωπα, τα μέλη της ενεργειακής κοινότητας είναι τουλάχιστον 15 και δέκα αν η έδρα είναι σε νησιωτικό δήμο. Σε αυτή την περίπτωση, το υπόλοιπο των καθαρών κερδών μετά την αφαίρεση των αποθεματικών διανέμεται στα μέλη.
Πολίτες και τοπικοί φορείς αποκτούν διττό ρόλο ως καταναλωτές και ως παραγωγοί ενέργειας (prosumers). Παράλληλα, δημιουργεί «χώρο» για την ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας ώστε να εισέλθει στην ενεργειακή αγορά με πιο ευνοϊκούς όρους.
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η Αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να διατελέσει τον νέο ενεργειακό ρόλο της μέσω χρηματοδοτήσεων από δικούς της πόρους, από το ΕΣΠΑ ή με τον Αναπτυξιακό Νόμο.
Ο Δήμος στα πλαίσια μιας Ενεργειακής Κοινότητας μπορεί να εφαρμόσει σημαντικές πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας με περιβαλλοντολογικό πρόσημο, στήριξης ευπαθών κοινωνικών ομάδων καθώς και να αποφέρει οικονομικά κέρδη.
Ενδεικτικά θα μπορούσε να προωθήσει δράσεις NET METERING με την εγκατάσταση ενός φωτοβολταϊκού συστήματος ή και μία ανεμογεννήτρια σε ένα ακίνητο. Εφαρμόζεται εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από το φωτοβολταϊκό σύστημα ή την ανεμογεννήτρια, που μπορεί να βρίσκεται ακόμη και σε κάποια άλλη περιοχή, και τα μέλη της ΕΚΟΙΝ θα λαμβάνουν μειωμένο λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας.
Αντίστοιχα σε συνεργασία με τους κάτοικους ή και τις επιχειρήσεις μιας περιοχής ο Δήμος μπορεί να προχωρήσει στην εγκατάσταση ενός Αιολικού Πάρκου ενδεικτικής ισχύος 6MW ή ένα Μικρό Υδροηλεκτρικό Έργο ενδεικτικής ισχύος 1MW.
Μέσω συστήματος τηλεθέρμανσης ο Δήμος ή και η ΔΕΥΑΝ σε συνεργασία με επιχειρήσεις μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε θέρμανση.
Στα πλαίσια όλων των παραπάνω δράσεων μπορεί ο Δήμος να εστιάσει στις καταναλώσεις ευάλωτων καταναλωτών ή πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας ή δομών που υποστηρίζουν αυτή την κατηγορία.
Τέλος σημαντικό ρόλο για την λειτουργία και το προφίλ της πόλη της Ναυπάκτου θα μπορούσε να παίξει και η προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Κάτοικοι και επιχειρήσεις (πρατήρια καυσίμων, τουριστικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις ενοικιάσεων οχημάτων κ.λπ.) δημιουργούν μία Ενεργειακή Κοινότητα σε συνεργασία ή και όχι με τον Δήμο, για την εγκατάσταση υποδομών σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων (ηλεκτρικά ποδήλατα, ηλεκτρικά μικρά οχήματα κ.λπ.) και την ενοικίαση των ηλεκτρικών οχημάτων στους επισκέπτες ή τουρίστες της πόλης. Σημαντικός στόλος των οχημάτων του Δήμου θα μπορούσε να κάνει την μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση.
ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Προφανώς ο θεσμός των Ενεργειακών Κοινοτήτων έρχεται ως πρακτική από μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για το Βέλγιο, τη Δανία, την Ισπανία και τη Γερμανία, όπου εδώ και 20 χρόνια πολίτες και τοπικές αρχές έχουν συνασπιστεί στην παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, ενώ εκτιμάται ότι σε όλη την Ε.Ε. υπάρχουν 2.000 συνεταιρισμοί.
Στην Γερμανία έχουμε περίπου 800 ενεργειακές κοινότητες με 160.000 μέλη. Η γερμανική περίπτωση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι η δράση και η εμπλοκή των τοπικών ΕΚΟΙΝ δεν περιορίζεται στους τομείς της παραγωγής, διανομής και προμήθειας ενέργειας, αλλά επεκτείνεται και στη λειτουργία και την κατοχή των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ElektrizitatsWerke Schonau, ενός συνεταιρισμού που ξεκίνησε το 1986 από μια πρωτοβουλία γονέων της μικρής επαρχιακής πόλης Schönau κατά της πυρηνικής ενέργειας.
Στόχοι της πρωτοβουλίας αυτής ήταν η προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της παραγωγής ενέργειας από φιλικές για το περιβάλλον τεχνολογίες. Στη συνέχεια, η πρωτοβουλία αυτή εξελίχθηκε στη δημιουργία της ElektrizitatsWerke Schonau και τελικά μετά από δύο δημοψηφίσματα και μεγάλο αγώνα κατάφερε το 1997 να αποκτήσει το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και την προμήθεια.
Στη Δανία, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί γνωρίζουν μεγάλη άνθηση κυρίως στα αιολικά πάρκα. Οι δέκα από τις αιολικές τουρμπίνες του εμβληματικού αιολικού πάρκου Middelgrunden, που αποτελεί ορόσημο της Κοπεγχάγης, είναι κτήμα ενεργειακής κοινότητας της Δανίας.
Απαριθμεί 8.552 μέλη και το καθαρό χρηματικό κέρδος των μελών από τη συμμετοχή τους είναι της τάξεως του 3-4% του επενδυτικού κεφαλαίου, ακόμη υψηλότερο από το επιτόκιο των τραπεζών. Κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης του 1970 ιδρύθηκαν πολλές ενεργειακές κοινότητες και μεγάλο μέρος του πληθυσμού άρχισε να γίνεται μέλος ΕΚΟΙΝ. Ήδη το 2001, πάνω από 150.000 οικογένειες στη Δανία συμμετείχαν σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς.
Ένα από τα επιτυχημένα μοντέλα είναι αυτό της Ecopower στο Βέλγιο. Ξεκίνησε να δραστηριοποιείται το 1991. Το σύνολο των επενδύσεών της σε υδροηλεκτρικά, βιομάζα, αιολικά και φωτοβολταϊκά αγγίζει τα 65.000.000 ευρώ. Είναι ενεργειακός πάροχος από το 2003, απαριθμεί 50.000 μέλη και καλύπτει το 1,5% της αγοράς. Ένα ποσοστό των κερδών της Ecopower επανεπενδύεται, κυρίως χρηματοδοτεί εγχειρήματα που έχουν ανάγκη οικονομικής ενίσχυσης, και το υπόλοιπο διανέμεται στα μέλη.
Το όνομα Somenergia, μεταφράζεται σε «είμαστε ενέργεια» και είναι η μόνη ενεργειακή κοινότητα που υπάρχει στην Ισπανία. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου της Ζιρόνα, αλλά σύντομα εξαπλώθηκε στην περιοχή της Καταλονίας. Το 2016, έφτασε τις 27.000 μέλη και κάλυψε 37.000 πελάτες ενώ μπορεί να καλύψει τις ετήσιες ενεργειακές ανάγκες 3.200 οικογενειών.
Στην χώρα μας έχουν συσταθεί ήδη περίπου 100 ΕΚΟΙΝ ενώ τα τελευταία χρόνια έχουμε δει καλές πρακτικές από πολλούς Δήμους στην εξοικονόμηση και παραγωγή ενέργειας (βλέπε Δήμος Λαρισαίων).
NAFPAKTIA ENERGY
Αντικρύζοντας το τοπίο της Ναυπακτίας είναι δεδομένο πως μπορεί και πρέπει ο Δήμος να προχωρήσει προς την νέα ενεργειακή φιλοσοφία (αιολική, φωτοβολταϊκή, γεωθερμική κ.ο.κ.). Με την αξιοποίηση δημόσιων και δημοτικών χώρων, των φυσικών της πόρων θα μπορούσε σταδιακά με ένα στρατηγικό πλάνο να μιλάμε μέχρι και για ενεργειακή αυτονομία στο μέλλον για την Ναυπακτία.
Οι προϋποθέσεις και το νομοθετικό περιβάλλον υπάρχει πλέον και αυτό που μένει είναι η βούληση και η απαραίτητη συνεννόηση, στοιχεία που έως σήμερα μάλλον δεν κατείχαμε.
Ας είμαστε όμως αισιόδοξοι για ένα πιο φωτεινό και πιο καθαρό ενεργειακά μέλλον για την Ναυπακτία.
*ο Κ. Πατούχας είναι διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας «εμπρός»
