Γράφει η Σπυριδούλα Πιά
Η γιορτή των Βαΐων είναι έθιμο που θέσπισε η εκκλησία σε ανάμνηση της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όπου το πλήθος τον υποδέχθηκε με βάγια (και την επόμενη Παρασκευή τον σταύρωσε). Στις εκκλησίες για τον ίδιο λόγο, ο ιερέας μοιράζει κλωνάρια δάφνης (βάγια) στους πιστούς. Σε κάποιες περιοχές σχηματίζουν με τα φύλλα των Φοινίκων, ή στα κλαδιά των Βαΐων σταυρό, φεγγάρια, άστρα και τα βάζουν για φυλαχτά στο εικονοστάσι, αυτό γίνεται στην Αιτωλία (Ρούμελη). Το ίδιο κάνουν στην Ήπειρο, στην Εύβοια και σχεδόν πανελλήνια.
Το έθιμο της νιόπαντρης να φέρνει φορτωμένη απ’ το Λόγγο βάγια στην εκκλησία, στα Κράβαρα, έχει την έννοια της προσδοκίας της γονιμότητας, διότι πίστευαν ότι στο φύλλωμά τους, τα αειθαλή κλαδιά έχουν αυτήν τη δύναμη και τη μεταδίδουν στη γυναίκα, γονιμοποιό δύναμη.
Ο τρόπος της μετάδοσης ήταν με τα βαγιοχτυπήματα, όλες οι νύφες της χρονιάς όπου θα πήγαιναν στην εκκλησία με βάγια. Έκαναν ταυτόχρονα ένα τελετουργικό έθιμο: Κάθε νύφη στολιζόταν με πράσινο φόρεμα, όπως τα φύλλα της βάγιας. Από μέσα είχε κόκκινη μάλλινη φούστα. (Το κόκκινο χρώμα προστατεύει από κάθε κακό, το μάτιασμα, τη μαγεία κ.λπ.). Φορούσαν κεντητά τσαρούχια, με κόκκινες όμορφες φουντίτσες, καινούργια με άσπρες κάλτσες. Προσκαλεί πρωτύτερα όλες τις συγγενείς της και ετοιμάζουν ρυζόπιτα, φασόλια, παίρνανε ελιές, χαλβά, παίρνανε κι ένα μικρό βαρελάκι με κρασί, κι άλλο ένα με νερό και πήγαιναν και εκεί θα τα πήγαιναν να τ’ αφήσουν. Αυτό γινόταν για να εξευμενίσουν τη βρύση για να ’χει νερό, το ίδιο με τα πολυσπόρια την Πρωτοχρονιά για να έχει σοδειά.
Πριν ξεκινήσει η νύφη με το συγγενολόι της, έστελνε την κουνιάδα της και την αδελφή της να ειδοποιήσουν, κορίτσια ανύπαντρα που να έχουν μάνα και πατέρα να πάνε στο Λόγγο, να κόψουν βάγια, να τα ζαλωθούν και να τα πάνε στην εκκλησία, όπου περιμένουν οι νύφες. Στο δρόμο τραγουδούσαν τα κορίτσια:
«Όλες οι Δάφνες είν’ εδώ κι όλες δαφνολογούνται,
και νιά βεργούλα δεν είν’ εδώ,
πάει στη βρύση για νερό κ.λπ.»
Όταν φθάναν και άφηναν το ζαλίκι, ακολουθούσε φαγητό, από τα φαγητά που είχαν φέρει. Τραγούδια και χορός. Κατόπιν οι νύφες φορτώνονταν στην πλάτη το ζαλίκι και κατέβαιναν στην εκκλησία στην Αγία Τριάδα. Κάναν τρεις μετάνοιες αμίλητες και έρχονταν στην άκρη στο χωριό σε μια ραχούλα. Ξεφορτώνονταν, χόρευαν τρεις τέσσερις χορούς. Όταν τελείωνε ο χορός, οι νύφες φιλούσαν τα χέρια η μία της άλλης, φιλιούνταν κι άλλαζαν δεκάρες. Κάθε γυναίκα έπαιρνε ένα κλωνάρι βάγια, χτυπούσε ελαφρά τη νύφη κι έλεγε «Με γειά, στα βάγια σου». Τα ξαναφορτώνονταν πάλι και ξεκινούσαν. (Γίνεται με το χτύπημα της βάγιας η μετάδοση της γονιμότητας).
Όταν φθάναν στο χωριό, χώριζαν πάλι οι νύφες και πήγαινε κάθε νύφη στην εκκλησία της γειτονιάς της.
Τα παιδιά μόλις έβλεπαν τις νύφες να ’ρχονται χτυπούσαν τις καμπάνες. Όταν φθάναν στην εκκλησία, πήγαιναν με τη σειρά που παντρεύτηκαν, κάθε νύφη και χτυπούσε λίγο την καμπάνα για το έθιμο και έμπαινε στην εκκλησιά και ξεφορτώνονταν τα βάγια.
Κατόπιν πήγαιναν μπροστά στις εικόνες και κάνανε σε κάθε εικόνα τρεις μετάνοιες και προσκυνούσαν.
Οι άλλες γυναίκες που βρίσκονταν στην εκκλησία, παίρναν ένα κλωνάρι χτυπούσαν τη νύφη ελαφρά και της λέγανε: «Με γειά σ’». Οι νύφες κατόπιν βγαίναν μία-μία στη σειρά και ξαναχτυπούσαν την καμπάνα, χαρούμενα τώρα και περισσότερη ώρα. Ύστερα χωρίζονταν και πήγαινε η κάθε μία στο σπίτι της.
Το πρωί την ημέρα των Βαΐων φορούσε τα καλά της η νύφη και η πεθερά της και η νονά και όλες οι συγγένισσες θα την πάνε στην εκκλησία. Άμα τελειώσει η λειτουργία παίρνει πάλι κάθε γυναίκα από τις άλλες ένα κλωνάρι δάφνης ή βάγια και την χτυπά τη νύφη και της λέει «με γειά σου» κι έτσι τελειώνουν τα νυφάτα της. Έχει τελειώσει με τα βάγια, η γονιμική τελετουργία.
Τα βάγια έχουν και δύναμη θεραπευτική και αποτρεπτική κάθε κακού (αλλά τα βάγια της εκκλησίας). Γι’ αυτό τα βάζουν στο εικονοστάσι.
Μέσα βάγιες και χαρές,
όξω ψύλλοι, κόριζες!
Κατά την λαϊκή αντίληψη η βάγια έχει γονιμοποιό δύναμη και στα ζώα και στα δέντρα και σε κάθε ον που γεννάει και καρπίζει.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “εμπρός”
