Η Ναυπακτιακή παρουσία στην Πάτρα από τον 19ο αιώνα
Του Ηλία Στ. Δημητρόπουλου
Στο δειλινό του 19ου αιώνα
Ένα άλλο θέμα που απασχόλησε και συγκίνησε την μικρή ακόμα παροικία των Ναυπακτίων της Πάτρας, ήταν η μυστηριώδης εξαφάνιση του 17χρονου μαθητή της Β΄ τάξης του Γυμνασίου Πατρών (πιθανόν του Β΄ Γυμνασίου που είχε ιδρυθεί το 1881), ο οποίος καταγόταν από τα Μαγκλαρέικα της Ρίζας και διέμενε στο σπίτι κάποιου Θωμόπουλου. Τον αναζητούσαν επιμόνως οι δικοί του. Συγκινητική είναι η έκκληση των αδερφών του, μέσω του ΝΕΟΛΟΓΟΥ της 03.09.1897, που παρατίθεται.
Από εμπορικής πλευράς σ’ αυτή την πενταετία παρατηρούνται συχνές διαφημίσεις και ρεκλάμες για το εμποροραφείο των αδερφών Ν. Παπαϊωάννου. Επίσης είναι καταχωρημένη και αγγελία για διάθεση εισιτηρίων για τη νεαρή Παναχαϊκή (Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος), από το καπνοπωλείο του Δημητρίου Σ. Σούλου στην Πλατεία Γεωργίου Α΄. Μια ακόμη αγγελία υπάρχει για έναν άλλο Σούλο (δεν αναγράφεται το βαπτιστικό του όνομα). Αυτός ήταν υδραυλικός – μηχανικός και ήταν μέλος τριμελούς επιτροπής για την παραλαβή ενός δημόσιου έργου στο Αίγιο.
Το 1898 και συγκεκριμένα στις 23 Απριλίου πέρασε από την Πάτρα ο Ναυπάκτιος γαιοκτήμονας Νικόλαος Αγριαντώνης , με την από τη Δημητσάνα καταγόμενη σύζυγό του Ελένη Πουρναρά και επισκέφθηκαν στην Πάτρα το θείο του, Νικόλαο Χρυσοβέργη.
Τον Μάιο ο Σύνδεσμος, μαζί με άλλα σωματεία και αρχές, συμμετείχε στην υποδοχή του Βασιλέα Γεωργίου Α΄ στην Πλατεία Γεωργίου.
Το 1899 τα περισσότερα μέλη του Συνδέσμου συναντήθηκαν στα εγκαίνια του Ξενοδοχείου – Εστιατορίου «ΑΦΘΟΝΙΑ» του Σπύρου Θεοδοσόπουλου, επί της οδού Αγίου Νικολάου 7. Στο χώρο αυτό πραγματοποιήθηκαν, κατά καιρούς, μερικές Συνελεύσεις και εκδηλώσεις του Συνδέσμου.
Η Προεδρία Ζήσιμου Τσαντίλη
Στην Ελλάδα του 19ου και του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, η θέση των Αξιωματικών και γενικότερα των στρατιωτικών, έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και κατείχε υψηλή θέση στην κοινωνική διαστρωμάτωση .
Μέσα στο πνεύμα αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο τερψιθεάτης, Λοχαγός τότε, Ζήσιμος Τσαντίλης, επιλέχτηκε να ηγηθεί του Συνδέσμου.
Ο Ζήσιμος Τσαντίλης είχε γεννηθεί στην Τερψιθέα το 1845, ήταν οικογενειάρχης και απεβίωσε το 1910. Η κηδεία του και ο ενταφιασμός του έγινε στις 18 Οκτωβρίου στην Πάτρα. Έφερε τον αποστρατευτικό βαθμό του Αντισυνταγματάρχη και η κηδεία του έγινε με την απονομή όλων των στρατιωτικών τιμών, με σχετικές καταχωρήσεις στον τύπο της εποχής.
Από το αγγελτήριο της κηδείας που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες της Πάτρας, πληροφορούμαστε ότι με τη σύζυγό του είχαν αποκτήσει δύο κόρες. Όσον αφορά στο επίθετο, στην πορεία υιοθετήθηκε ως πιο εύηχο το Τσανδύλης, αντί του αρχικού Τσαντίλης.
Η προσφορά του θεωρείται ιδιαίτερης αξίας, γιατί υπήρξε βασικός στυλοβάτης του Συνδέσμου στα πρώτα δύσκολα, εκ των πραγμάτων, χρόνια. Ο ΝΕΟΛΟΓΟΣ στο φύλλο της 19ης Οκτωβρίου 1910 αφιέρωσε την παρατιθέμενη νεκρολογία στη μνήμη του.
Η Προεδρία Αναστασίου Ν. Παπαϊωάννου (1900 – 1911)
Στο κατώφλι του 20ου αιώνα και με την συμπλήρωση οκτώ χρόνων ζωής του Συνδέσμου, Πρόεδρος αναδείχθηκε, για μια δεκαετία, ο Αναστάσιος Παπαϊωάννου του Νικολάου, ο μεσαίος αδερφός μεταξύ του μεγαλύτερου Γεωργίου και του μικρότερου Λεωνίδα.
Οι αρχαιρεσίες διεξήχθηκαν στις 10 Ιουνίου 1900, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το τροποποιημένο καταστατικό του 1896.
Το Δ.Σ. που αναδείχθηκε είχε τη μορφή :
Πρόεδρος, Αναστάσιος Ν. Παπαϊωάννου
Αντιπρόεδρος, Σταύρος Βλαχόπουλος
Γραμματέας, Γεώργιος Λαΐνης
Ταμίας, Δημήτριος Σ. Σούλος
Σύμβουλοι : Αθανάσιος Ματσούκας, Αθανάσιος Κολοκύθας , Κωνσταντίνος Σακελλαρόπουλος, Νικόλαος Σπαρτινός και Γεώργιος Αναγνωστόπουλος.
Για τις ενδιάμεσες εκλογές μέσα στην δεκαετία 1900 – 1911 δεν εντοπίστηκαν στοιχεία ως προς τις συνθέσεις του Δ.Σ. Επιβεβαιωμένο όμως είναι, ότι όλα αυτά τα χρόνια Πρόεδρος ήταν ο Αναστάσιος Παπαϊωάννου. Επίσης εντοπίζεται, μεμονωμένα, ότι μέσα σ’ αυτή τη δεκαετία, στη θέση του Γραμματέα θήτευσε και ο διαπρεπής φιλόλογος καθηγητής Κωνσταντίνος Σ. Σούλος, αδερφός του ταμία Δημητρίου Σ. Σούλου.
Ορισμένες από τις δράσεις της προεδρίας Αναστασίου Παπαϊωάννου προκάλεσαν αίσθηση, αξιολογούνται δε ως ιδιαίτερης ιστορικής απόχρωσης και παρατίθενται στη συνέχεια :
Με την είσοδο του 1901 και συγκεκριμένα το Σάββατο 20 Ιανουαρίου, ο Σύνδεσμος εξέδωσε ανακοίνωση – πρόσκληση, με την οποία καλούσε τα μέλη του να παραστούν στο Μνημόσυνο της Βασίλισσας της Αγγλίας Βικτωρίας, που θα τελούταν στον Μητροπολιτικό Ναό της Πάτρας (Ευαγγελίστριας).
Ένα άλλο γεγονός έδωσε την ευκαιρία για επαφές και συνάξεις των Ναυπακτίων της Πάτρας. Επρόκειτο για ένα νέο στέκι, που μάλιστα έφερε και το όνομα ΝΕΟΝ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟΝ Η ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν στις 18 Αυγούστου 1902.
Το εστιατόριο βρισκόταν επί της οδού Όθωνος Αμαλίας 49, παραπλεύρως
του καταστήματος οινοπνευματοποιίας των Ναυπάκτιων αδερφών Σπαρτινού. Τη διεύθυνση του εστιατορίου είχαν οι Αθανάσιος Βέ(α)ρδας και Γ.Δ. Σακκελλίας. Το εστιατόριο διαφαίνεται ότι πήγε καλά, γιατί μετά κάποιους μήνες, υπήρχαν ανακοινώσεις στις εφημερίδες ότι και διανυκτέρευε.
Εκδρομές στη θέση της επετειακής γιορτής
Η πραγματοποίηση εκδρομών στη Ναύπακτο, εκ μέρους του Συνδέσμου, κατά κάποιο τρόπο, πήραν τη θέση του ετήσιου (γενέθλιου) ιδρυτικού εορτασμού.
Είχε μπει ο Ιούνιος του 1903 και στις 15 του μήνα, ημέρα Κυριακή, αντί της επετειακής γιορτής του Συνδέσμου, διοργανώθηκε, εναλλακτικά, η πραγματοποίηση ημερήσιας εκδρομής στη Ναύπακτο. Η πραγματοποίηση μιας εκδρομής την εποχή εκείνη – τηρουμένων των αναλογιών – δεν ήταν μια υπόθεση ρουτίνας, όπως σήμερα που τα συγκοινωνιακά μέσα και οι γενικότερες συνθήκες το επιτρέπουν. Τότε προϋπόθετε επιμελημένη προετοιμασία, συντονισμό με τις αρχές του τόπου προορισμού κι άλλες ενέργειες που θα εμπλούτιζαν το πρόγραμμα και γενικότερα μια τέτοια εκδήλωση αποτελούσε ένα σπουδαίο γεγονός.
Η εκδρομή λοιπόν του Συνδέσμου για τη Ναύπακτο προαναγγέλθηκε μέσω των πατρινών εφημερίδων της 11ης Ιουνίου 1903 και το κόμιστρο βάρυνε του εκδρομείς. Η μετακίνηση πραγματοποιήθηκε με το γνωστό ατμόπλοιο ‘’Καλυδών’’. Οι εκδρομείς αναχώρησαν από την Πάτρα το πρωί της Κυριακής 15 Ιουνίου, με επιστροφή τις βραδινές ώρες της ίδιας ημέρας. Τους εκδρομείς συνόδευε και η φιλαρμονική του Παναχαϊκού Γυμναστικού Συλλόγου (Παναχαϊκή). Την προηγούμενη, κλιμάκιο του Συνδέσμου είχε μεταβεί στη Ναύπακτο για να επιμεληθεί των προετοιμασιών.
Τους εκδρομείς υποδέχθηκε ο Δήμαρχος Ναυπακτίδος Δημήτριος Ιντζές μαζί με άλλους παράγοντες της πόλης. Η πόλη είχε σημαιοστολιστεί και είχε πάρει πανηγυρική όψη. Την επομένη, Δευτέρα 16 Ιουνίου, ο ΝΕΟΛΟΓΟΣ δημοσίευσε τις πρώτες εντυπώσεις από την εκδρομή συνοπτικά.
Η εκδρομή, όμως, και οι εντυπώσεις απ’ αυτήν, υπήρξαν ευρύτερης σημασίας από κοινωνικής, τουριστικής, αλλά και ιστορικής πλευράς.
Καλύτερα, όμως, να ανατρέξουμε στη γραφίδα του τότε ανταποκριτή του ΝΕΟΛΟΓΟΥ, που σε δημοσίευμα της 17ης Ιουνίου 1903, μας επιτρέπει να γευθούμε την αυθεντική εικόνα από τη χαρούμενη, γιορτινή και ξεχωριστή εκείνη ημέρα με τις άριστες εντυπώσεις που προκλήθηκαν :
«Καθώς προβλέπετο ή εις Ναύπακτον εκδρομή, ήν διοργάνωσεν ο Ναυπακτιακός Σύνδεσμος, εστέφθη υπό πλήρους επιτυχίας. Τερπνότατον και εις άκρον μαγευτικόν υπήρξεν το ταξίδιον δια της Καλυδώνος, εξόχως επιβλητική και ενθουσιώδης υπήρξεν η υποδοχή, μεθ’ ης υποδέχθησαν τους εκδρομείς οι κάτοικοι της Ναυπάκτου.
Τον κατάπλουν της Καλυδώνος εχαιρέτησαν δια κανιοβολισμών, την δε παραλίαν και τας οικίας διεκόσμησαν θαυμασίως δι’ αψίδων σημαιών μυρσινών, δαφνών και ενετικών φανών. Αι δύο πλατείαι της πόλεως διεκοσμήθησαν μεγαλοπρεπώς, καθώς και η οδός η άγουσα εις το ανώτερον πάσης περιγραφής αλησμόνητον Κεφαλόβρυσον. Τους εκδρομείς προσεφώνησεν καταλλήλως ο περιποιητικώτατος δήμαρχος κ. Δ. Ιντζές εκ μέρους δε του Ναυπακτιακού (Συνδέσμου) και των εκδρομέων, ευχαρίστησε από του εξώστου του ναού ‘’Άγιος Δημήτριος’’ ο καθηγητής κ. Κ. Σούλος το δε παριστάμενον πλήθος του λαού εζητωκραύγαζεν υπέρ της Ναυπάκτου και των Πατρών.
Οι εκδρομείς μετά τη θεία λειτουργία διεσπάρησαν εις τας διαφόρους οικίας της πόλεως, οίτινες μετ’ εκτάκτου φιλοξενίας ήνοιξαν τας θύρας αυτών και περιποιήθησαν εξόχως τους εκδρομείς. Πλείστοι άλλοι και οικογένειαι μετέβησαν εις τον εξαίσιον Κεφαλόβρυσον, ένθεν υπό τας βαθυσκίους γιγαντώδεις πλατάνους και παρά το αφθόνως αμβλύζον κρυσταλλώδες ύδωρ, διέμειναν καθ’ όλην την ημέραν διασκεδάσαντες θαυμασίως.
Τους πάντας καταγοήτευσεν η παρακολουθήσασα την εκδρομήν Μουσική του Παναχαϊκού, ανακρούσασα εκλεκτά τεμάχια εις τε το Κεφαλόβρυσον και εις την πλατείαν Φαρμάκη, το δ’ εσπέρας εις την παρά την προκυμαίαν πλατείαν ενθουσιωδώς χειροκροτηθείσα.
Πάντες οι κάτοικοι εδείχθησαν περιποιητικότατοι, ιδίως δε οι αποτελούντες την επιτροπήν της υποδοχής κ. Δημ. Ιντζές δήμαρχος, Δ. Πλαστήρας δικηγόρος, Β. Καββαδίας δικηγόρος, Δημ. Λαούρδας σχολάρχης, όστις τα μάλιστα μετά του δημοδιδασκάλου κ. Κοτίνη ειργάσθη τα της διακοσμήσεως. Ο αδελφός δε του κ. Δημάρχου, κ. Ιωάννης Ιντζές είχεν εκτάκτως ωραία διασκευάσει την αριστοκρατικήν οικίαν του.
Ο αποχαιρετισμός κατά την εσπέραν υπήρξε μεγαλοπρεπής. Η μουσική του Παναχαϊκού επί του Κεφαλοβρύσου παρήλασε δια της κεντρικωτέρας οδού, ενώ επί εξωστών καίοντο άπειρα βεγγαλικά και κατέληξαν εις το Δημαρχείον εκ του εξώστου του οποίου κατευόδωσε τους εκδρομείς ο κ. Ιντζές, προς όν οι εκδρομείς απήντησαν δια ζητωκραυγών υπέρ της Ναυπάκτου μεθ’ ο επιβιβάστηκαν της αφικνομένης «Καλυδώνος» υπό τας ατελευτήτους ζητωκραυγάς των ευγενών κατοίκων.
Οι συμμετάσχοντες της εκδρομής ήσαν κατενθουσιασμένοι και θερμότατα ευχαρίστησαν τον Πρόεδρον του Ναυπακτιακού Συνδέσμου κ. Αναστάσιον Παπαϊωάνου δια τας λαμπράς περιποιήσεις ας επεδαψίλευσεν αυτοίς καθ’ όλην την εκδρομήν».
Τρία χρόνια μετά, πάντοτε υπό την Προεδρία του Αναστασίου Ν. Παπαϊωάννου, εξαγγέλλεται ξανά εκδρομή για τη Ναύπακτο για τις 14 Ιουλίου 1906. Δεν εντοπίστηκαν, όμως, πηγές για να διαπιστωθεί κατά πόσο αυτή πραγματοποιήθηκε.
*Απόσπασμα από το βιβλίο του Ηλία Δημητρόπουλου «Ο εν Πάτραις Ναυπακτιακός Σύνδεσμος» που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα “εμπρός”
