Η Ναυπακτιακή παρουσία στην Πάτρα από τον 19ο αιώνα
Του Ηλία Στ. Δημητρόπουλου
Αρχαιρεσίες 24 Απριλίου 1904
Την ημερομηνία αυτή εντοπίζεται μια πρόσκληση προς τα μέλη του Συνδέσμου για διεξαγωγή αρχαιρεσιών. Δεν έγινε γνωστό το αποτέλεσμα, σίγουρο όμως είναι ότι ο Αν. Παπαϊωάννου επανεκλέχτηκε στην Προεδρία, γιατί τον συναντάμε σε δράσεις των επόμενων χρόνων να βρίσκεται στο θώκο του Προέδρου.
Το πρώτο βιβλίο για την Επαρχία Ναυπακτίας
Στα φύλλα των πατρινών εφημερίδων της 1ης Δεκεμβρίου 1905, μια ευχάριστη και τιμητική είδηση προβλήθηκε. Υπό μορφή διαφήμισης, ανακοινωνόταν η κυκλοφορία του σπουδαίου βιβλίου του δασκάλου Ι.Ν. Κοτίνη, «Η ιστορία της Επαρχίας Ναυπακτίας », το οποίο πωλούνταν στα βιβλιοπωλεία της Πάτρας. Το βιβλίο μάλιστα είχε τυπωθεί στην Πάτρα. Επαινετικά ήταν τα δημοσιεύματα και η προτροπή προς τους Ναυπάκτιους να σπεύσουν για να το προμηθευτούν.
Το βιβλίο αυτό ουσιαστικά είναι το πρώτο, μετά την τουρκοκρατία, που αναφέρεται σ’ ολόκληρη τη Ναυπακτία με άριστο τρόπο. Είχε προηγηθεί μικρό πόνημα το 1902 του Ιωάννη Καλιαμπάκου (Καλλιαμβάκου), με θέμα την ιερά μονή της Παναγίας Αμπελακιώτισσας.
Ο Πρόεδρος των Ναυπακτίων στον Βασιλιά…
Όπως προαναφέρθηκε η ρεκλάμα του εμποροραφείου των αδερφών Ν. Παπαϊωάννου συνοδευόταν και από την φράση ‘’Ράπτες της Βασιλικής οικογένειας’’.
Στις 31 Μαΐου 1908, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε την Πάτρα για να παραστεί στην θεμελίωση του νέου Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέου και με την ευκαιρία αυτή, δέχθηκε και διαφόρους παράγοντες. Με την ιδιότητα του Προέδρου του Συνδέσμου Ναυπακτίων έγινε δεκτός και ο Αναστάσιος Παπαϊωάννου, όπου και διαμείφθηκε ο εξής διάλογος :
– Τι επάγγελμα έχετε ; ερωτά ο Βασιλεύς
– Εμποροράπτης Μεγαλειότατε.
Ο Βασιλιάς τότε στραφείς προς τον Πρόεδρο των Ραπτοεργατών
κ. Γάιτα, ερωτά δεικνύων τον Παπαϊωάννου.
– Ράβει καλά ;
Ένας Δεσπότης… πάει για τη Ναύπακτο
Σχεδόν με το κλείσιμο της δεκαετίας, στις 27 Σεπτεμβρίου 1910 έφτασε στην Πάτρα για να περαιωθεί στη Ναύπακτο, ο νέος Επίσκοπος Ναυπακτίας και Ευρυτανίας, Σεραφείμ Δομβοΐτης. Σύσσωμο το Δ.Σ. του Συνδέσμου έσπευσε να τον υποδεχθεί. Τον προσφώνησε με πολύ θερμά λόγια ο καθηγητής Κωνσταντίνος Σ. Σούλος, που έμμεσα φαίνεται ότι ήταν και Γραμματέας του Συνδέσμου. Στη συνέχεια δεξιώθηκαν τον Επίσκοπο στην οικία του Κλεπαΐτη χρυσοχόου, Γεωργίου Λαΐνη.
Η δεκαετία έκλεισε με δύο γεγονότα που χαρακτηρίζονταν από εναλλαγή συναισθημάτων.
Στις 19 Οκτωβρίου ήταν η κηδεία, στην Πάτρα, του πρώτου Προέδρου, Ζήσιμου Τσαντίλη και στις 5 Δεκεμβρίου εξαγγέλθηκε, μέσω του τύπου, το άνοιγμα καταστήματος από τον Ελατιώτη Χαράλαμπο Ν. Χαραλαμπόπουλο, που έμελλε συντόμως, μαζί με τον αδερφό του Δημήτριο, να διαγράψουν λαμπρή πορεία και να αποτελέσουν τους πυλώνες και του Συνδέσμου.
Βιογραφικά στοιχεία Προέδρου Αναστασίου Ν. Παπαϊωάννου
Στο προεπαναστατικό γένος των Αδαμοπουλαίων – Σαλαμουραίων του Νιόκαστρου και με γεννήτορα τον Νάσο Αδάμ (Αδαμοθανάση), αγωνιστή του 1821, εντοπίζεται η αφετηρία του συγκεκριμένου γένους ‘’Παπαϊωάννου’’ της Αράχωβας και υπό την ευρεία έννοια, του Πλατάνου Ναυπακτίας.
Δύο από τα παιδιά του Νάσου Αδάμη ή Σαλαμούρα, που κατοικούσε στο Νιόκαστρο, ο Γιώργος και ο Δημήτρης ήταν ζωηρά, γύριζαν στα γύρω χωριά και κατέβαιναν μέχρι και την τουρκοκρατούμενη Ναύπακτο, κατάσταση που εγκυμονούσε κινδύνους. Τότε οι δικοί τους τα έστειλαν ψηλά στα Κράβαρα και συγκεκριμένα στο Μοναστήρι της Αμπελακιώτισσας (Κοζίτσας), όπου έγιναν καλογερόπαιδα, γνωστά ως ‘’Αδαμοθανασόπουλα’’. Εκεί έμαθαν την ψαλτική και μετά δραστηριοποιήθηκαν στην Αράχωβα, όπου ο ένας έγινε παπάς. Στη συνέχεια δημιούργησαν οικογένειες και εγκαταστάθηκαν στο μαχαλά ‘’Φαραζέικα’’, στη θέση Χλιμοδιού, πάνω από το χωριό Άϊ Δημήτρης της Ναυπακτίας. Λόγω των σχέσεων με την παπαδική το επίθετο εξελίχθηκε σε Παπαϊωάννου.
Εγγόνια του Παπαγιώργη και παιδιά του Νικόλαου Παπαϊωάννου ήταν τα τρία αδέρφια, κατά σειρά ηλικίας, Γεώργιος , Αναστάσιος και Λεωνίδας που πέρασαν στην Πάτρα γύρω στο 1870.
Ήδη από το 1875 είχαν εμποροραφείο και μάλιστα με τον συνοδευτικό υπότιτλο «Εμποροράπτες της Βασιλικής Οικογενείας».
Ο Γεώργιος και στη συνέχεια ο Αναστάσιος υπήρξαν από τα ιδρυτικά στελέχη του Ναυπακτιακού Συνδέσμου Πάτρας. Ο Αναστάσιος, όπως προαναφέρθηκε, διετέλεσε Πρόεδρος του Συνδέσμου για μια δεκαετία και πλέον (1900 – 1911) και ανέπτυξε σπουδαία κοινωνική και επιχειρηματική δράση. Μάλιστα ο ίδιος, αλλά και ο Γεώργιος είχαν πραγματοποιήσει ταξίδια στην Ευρώπη (Αγγλία – Γαλλία) για παρακολούθηση επιμορφωτικών σεμιναρίων και παραγγελίες υφασμάτων.
Ο Γεώργιος , αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και συνέχισε εκεί τη θεαματική πορεία του στον κλάδο. Δεν αρκέστηκε, όμως, μόνο στον τομέα της ραπτικής, αλλά διαπνεόμενος από εθνικά ιδεώδη, αγωνίστηκε για την αναγέννηση της Ελλάδας, μέσα από το αναγεννητικό κίνημα του 1909.
Ο Αναστάσιος ανέβηκε πολύ, επιχειρηματικά και κοινωνικά και μέσα στο πλαίσιο των πολλών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του τον συναντάμε σε δημοσιεύματα για κάποιες κτηματικές προστριβές με την πατρινή οικογένεια Χαιρέτη, η οποία συμπεθέρευε με την οικογένεια Μαραθέα. Επίσης από άλλο δημοσίευμα προκύπτει ότι ο γιος του, Χρήστος, ήταν εγκατεστημένος για ένα διάστημα στο Μάντσεστερ της Αγγλίας.
Το συνεχές ενδιαφέρον του για τον Σύνδεσμο δεν εξέλιπε και μετά την παράδοση της Προεδρίας. Εξακολούθησε να μετέχει ενεργά από διάφορες θέσεις του Δ.Σ. μέχρι το 1930. Μάλιστα το 1915 ήταν Αντιπρόεδρος, όταν την ηγεσία είχε αναλάβει ο Δημήτριος Σ. Σούλος.
Ο μικρότερος των αδελφών, ο Λεωνίδας, πέθανε το 1922 και άφησε με διαθήκη του χρηματικά ποσά για το Νοσοκομείο και το Βρεφοκομείο Πατρών.
Τον Απρίλιο του 1900 οι αδερφοί Παπαϊωάννου , συμπλήρωσαν 25 χρόνια επαγγελματικής δράσης, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι δραστηριοποιούνταν επαγγελματικά στην Πάτρα από το 1875, όπως και προαναφέρθηκε. Με την ευκαιρία των εγκαινίων του νέου καταστήματός τους επί της οδού Αγίου Ανδρέου 67, διοργάνωσαν μεγάλη εκδήλωση που προκάλεσε αίσθηση στην Πατρινή κοινωνία. Να σημειωθεί ότι στα εγκαίνια χοροστάτησε ο Επίσκοπος Αχαΐας και Ήλιδος, Αντώνιος. Σχετικό διαφωτιστικό δημοσίευμα παρατίθεται αυτούσιο.
Παράλληλα με την προεδρία του Συνδέσμου, ο δραστήριος Αναστάσιος Παπαϊωάννου ανέπτυξε αξιόλογη δράση και στο Σύλλογο εμποροραφτών και στις αρχαιρεσίες της 07.05.1901, αναδείχθηκε ταμίας του Συλλόγου. Αργότερα διεκδίκησε ανεπιτυχώς και την Προεδρία του Συλλόγου εμποροραφτών.
Ο Γεώργιος Ν. Παπαϊωάννου, ιδρυτής του εμποροραπτικού οίκου, «Αφοί Ν. Παπαϊωάννου» στην Πάτρα.
O οδηγός Πατρών του 1910
Το 1910 εκδόθηκε ένας πολύ επιμελημένος, άρτιος από κάθε πλευρά ‘’Οδηγός των Πατρών’’, με σφαιρική και αναλυτική κάλυψη όλων των κοινωνικών – επαγγελματικών τομέων.
Μεταξύ άλλων είναι καταχωρημένοι όλοι οι Σύλλογοι και τα Σωματεία της πόλης και αντιστοίχως οι Πρόεδροι αυτών. Είναι καταγεγραμμένοι όλοι οι Αξιωματικοί που υπηρετούσαν στο 12ο Σύνταγμα και σε άλλες στρατιωτικές Υπηρεσίες της περιοχής, κατά βαθμό. Το κυριότερο είναι η αποτύπωση όλων των επιστημόνων, επαγγελματιών, εμπόρων, επιτηδευμάτων, κατά κατηγορία.
Από το πολύτιμο αυτό πόνημα εξάγονται χρήσιμα στοιχεία και για την Ναυπακτιακή παροικία της Πάτρας την εποχή εκείνη. Η ταυτοποίηση όμως των ατόμων, που παρατίθενται κατωτέρω, δηλαδή, ότι πρόκειται για Ναυπακτιακής καταγωγής, στηρίζεται στην κατά προσέγγιση αναγνώρισή τους, με κύριο κριτήριο τα επώνυμα που φέρουν, σε συνδυασμό με την συνολική συνεκτίμηση που σχηματίζεται από την γενικότερη εικόνα της έρευνας.
Με αυτή την παραδοχή, επιλέχτηκαν οι παρακάτω, κατά κατηγορία, ως Ναυπακτιακής καταγωγής, ανεξαρτήτως αν ήταν μέλη του Συνδέσμου ή όχι. Σε ορισμένες περιπτώσεις το ίδιο πρόσωπο συναντάται σε δύο επαγγέλματα.
Πάντως και με αυτή την ελλιπή τεκμηρίωση, απεικονίζεται μια ικανοποιητική επαγγελματική εικόνα για την σύνθεση της Ναυπακτιακής Κοινότητας στην Πάτρα, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Αξιωματικοί 12ου Συντάγματος :
Σισμάνης Ιωάννης, Λοχαγός
Βλαχογιάννης Οδ. Γεώργιος, Λοχαγός
Σπαρτινός Μιλτιάδης, Λοχαγός
Σουμπασάκος Νικόλαος, Υπολοχαγός
Ξύδης Θεόδωρος ,Υπολοχαγός
Διαλέτης Δημοσθένης, (Θέρμο)
Παπαλιβερίου Δημήτριος
Κοτίνης Αντώνιος, (φρούραρχος φυλακών Ρίου)
Κατσαρέλης Δημήτριος, (Δωριεύς, αργότερα γαμπρός Παπαπάνου)
Τράπεζα Αθηνών
Θεόδωρος Φ. Παπαθεοδώρου
Ιατρός
Σταυρόπουλος Σπύρος (αδερφός Κατίνας, συζύγου Γεωργ. Βλαχογιάννη)
Χρυσοχόοι
Λαΐνης Γρηγ. Γεώργιος, Ρ. Φεραίου 78
Λαΐνης Γρηγ. Δημ. Ρ. Φεραίου 76
Ράφτες με υφάσματα
Αφοί Παπαϊωάννου, Αγ. Ανδρέου 67
Λαΐνης Περικλής, Μαιζώνος 92
Οινοπνευματοπώλες
Καρβούνης Σπύρος
Κόκλας Λάμπρος
Κολοκύθας Αθανάσιος Αγ. Ανδρέου 150
Κουφογιάννης Γεώργιος, Αγ. Λαύρας 39
Ματσούκας Αθανάσιος
Σούλος Γεώργιος
Καθαρισμός σταφιδών
Στεργίου Κων.
Υδραγωγείο
Κουτρουμπάνος Ιωάννης
Κωνσταντινόπουλος Γεώργιος
Αποικιακά
Βέργος Κωνσταντίνος, Κορίνθου 91
Έμποροι – Παντοπώλες
Θεοδοσόπουλος Σπύρος
Κόκλας Νικόλαος
Λυγερός Κωνσταντίνος, Μουρούζη 37
Ματσούκας Αθανάσιος, Υψηλάντου 119
Σακελλαρόπουλος Σ., Ρ. Φεραίου 26
Συριόπουλος Σ., Μουρούζη 11
Χαραλαμπόπουλος Ν. Δημήτριος, Αγ. Ανδρέου 87
Χαραλαμπόπουλος Ν. Χαράλαμπος, Αγ. Ανδρέου 83
Χαντζόπουλος Δημήτριος, Αγ. Ανδρέου 91
Χόνδρος Α., συνοικία Αγ. Γερασίμου
Καπνέμποροι
Αλεξόπουλος Νικόλαος, Αγ. Νικολάου 12
Κολοκύθας Αθανάσιος, Αγ. Ανδρέου 150
Καρβούνης Σπύρος
Σούλος Δημήτριος, Πλατεία Γεωργίου
Σπαρτινός Νικόλαος, Αγ. Ανδρέου 72
Σπηλιωτόπουλοι αφοί, Καραϊσκάκη 98
Τραγούδας Γ., Ρ. Φεραίου 72
Τραγούδας Ιωάννης, Κανακάρη 110
*Απόσπασμα από το βιβλίο του Ηλία Δημητρόπουλου «Ο εν Πάτραις Ναυπακτιακός Σύνδεσμος» που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα “εμπρός”
