Γράφει ο Πέτρος Πιτσιάκκας
Φιλόλογος, M.Ed.
Διευθυντής 2ου ΓΕΛ Ναυπάκτου
Οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι εθνικοί διχασμοί είναι μια κακοδαιμονία του έθνους, η οποία είναι γερά ριζωμένη, σαν το σαράκι, από την αρχαιότητα, μέχρι τους νεότερους χρόνους, και δύσκολα ξεριζώνεται. Γι’ αυτό και θα πρέπει να κρατάμε ζωντανή την ιστορική μνήμη, ώστε να διδάσκει και να κατευθύνει τις ενέργειες και τις συμπεριφορές μας, στο παρόν και στο μέλλον, για να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη
Στην ιστορία του ελληνικού έθνους είναι καταχωρημένοι, δυστυχώς, πολλοί εθνικοί διχασμοί και εμφύλιες διαμάχες. Στην αρχαιότητα, είχαμε τον πελοποννησιακό πόλεμο (411-404 π.Χ.), που διεξήχθη μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης και των συμμάχων τους. Την περίοδο του Μεσαίωνα, λίγο πριν την άλωση της Κων/πολης (1453), το «γένος ήταν τόσο διχασμένο και εριστικό που ακόμα και η Παναγιά, απαυδισμένη, το εγκατέλειψε» γράφει η Γλύκατζη-Αρβελέρ. Στα νεότερα χρόνια, την περίοδο της ελληνικής επανάστασης 1821-1829, ο εμφύλιος πόλεμος (1823-1825) έθεσε σε κίνδυνο το ίδιο το επαναστατικό εγχείρημα. Την περίοδο του Α΄ παγκοσμίου πολέμου (1914-1918), ο εθνικός διχασμός, ανάμεσα σε βασιλικούς και βενιζελικούς, οδήγησε στη μικρασιατική καταστροφή. Μετά το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και τη λήξη της κατοχής, ο εμφύλιος πόλεμος, που ακολούθησε (1946-1949), προκάλεσε πολλές δυσάρεστες και θλιβερές συνέπειες. Τέλος, την περίοδο 1972-1974, στην ελληνική μεγαλόνησο, την Κύπρο, η σύγκρουση του Μακαρίου και των οπαδών του με τη χούντα των Αθηνών και της ΕΟΚΑ Β΄, οδήγησε στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, εναντίον του Μακαρίου, που είχε ως αποτέλεσμα την εισβολή της Τουρκίας (20 Ιουλίου 1974) και την κατάκτηση του 38% του εδάφους της μεγαλονήσου.
Τούτες τις θλιβερές-τραγικές επετείους του 1974 στην Κύπρο (πραξικόπημα και τούρκικη εισβολή), η μνήμη εστιάζει σ’ αυτά τα γεγονότα.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, η πολιτική ανωριμότητα στην Κύπρο ήταν τέτοια, ώστε διεξαγόταν ένας εμφύλιος πόλεμος αλληλοεξόντωσης, άλλοτε ψυχρός και άλλοτε θερμός, που εξάντλησε τις δυνάμεις του κυπριακού ελληνισμού. Όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές ενεργούσαν, σαν να είχαν την αυταπάτη ότι στην περιοχή δεν υπήρχε η Τουρκία, με τις γεωπολιτικές της φιλοδοξίες, παρότι κατά καιρούς η τελευταία, με τις ενέργειές της, τις υπενθύμιζε σε κάθε ενδιαφερόμενο. Η όλη κατάσταση στη Μεγαλόνησο θύμιζε τις εσωτερικές διαμάχες που οδήγησαν το μεσαιωνικό ελληνισμό σε μεγάλες ήττες και στην τελική πτώση.
Σε μια εποχή που ήταν αναγκαία η ψυχική ενότητα του ελληνισμού, στην Κύπρο είχαμε συνωμοτικές και τρομοκρατικές ενέργειες, διώξεις και δολοφονικές απόπειρες. Ουσιαστικά είχε εγκαταλειφθεί η αντίσταση στις τουρκικές επιδιώξεις και ο κυπριακός ελληνισμός αναλωνόταν σε έναν αυτοκαταστροφικό εμφύλιο, που προετοίμαζε τις χειρότερες ημέρες του.
Από τη μια, ο πρόεδρος Μακάριος πίστευε ότι, ως χαρισματικός ηγέτης ενός μικρού, με μεγάλη όμως γεωπολιτική σημασία, κράτους, θα μπορούσε να ελίσσεται με επιτυχία και να είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης του δεύτερου ελληνικού κράτους. Δεν αντιλαμβανόταν όμως πως, αποτελεσματική και φιλόδοξη πολιτική, δίχως τα αναγκαία δημογραφικά μεγέθη και την κρίσιμη στρατιωτική ισχύ, δεν μπορεί να υπάρξει. Από την άλλη, οι αντίπαλοι του είχαν την ψευδαίσθηση πως βγάζοντας το Μακάριο από τη μέση, θα δινόταν η δυνατότητα στην Κύπρο να ενωθεί με την Ελλάδα.
Με αφορμή μια ελάχιστα διπλωματική επιστολή του Μακαρίου προς τη χούντα των Αθηνών, ο δικτάτορας Ιωαννίδης, από κοινού με τον Γκιζίκη και τους αρχηγούς των ενόπλων δυνάμεων, αποφασίζουν την ανατροπή του με πραξικόπημα, στις 15 Ιουλίου 1974, ανοίγοντας έτσι την κερκόπορτα του νησιού στην Τουρκία. Για να αποδειχθεί πως όλα αυτά τα χρόνια πλαγιάζαμε, όπως ο Πάρης, στο ποίημα «Ελένη» του Σεφέρη «μ’ έναν ίσκιο σα να ήταν πλάσμα ατόφιο, και σφαζόμασταν για ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ελένη».
Ο Μακάριος, ο οποίος, μετά το πραξικόπημα, διέφυγε στο εξωτερικό, από το βήμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, μίλησε για «ελληνική εισβολή», στην Κύπρο. Η Τουρκία, ως εγγυήτρια δύναμη, εκμεταλλευόμενη το πραξικόπημα και με πρόσχημα την αποκατάσταση, δήθεν, της συνταγματικής τάξης και την προστασία των Τουρκοκυπρίων, εισβάλλει στο νησί, καταλαμβάνοντας, και έκτοτε κατέχοντας, το 38% του εδάφους. Άλλη μια εθνική καταστροφή και τραγωδία συντελείται, αποτέλεσμα κι αυτή εμφύλιας διαμάχης και διχασμού. Για άλλη μια φορά, όπως σημειώνει ο Σεφέρης στην «Ελένη»:
«τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης∙ τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι. Τόσος πόνος, τόση ζωή, πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μια Ελένη».
Οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι εθνικοί διχασμοί, είχαν ολέθριες συνέπειες για τον ελληνισμό. Η ιστορική μνήμη μας διδάσκει και μας καθοδηγεί, γι’ αυτό και θα πρέπει να την κρατάμε ζωντανή και γρηγορούσα, ώστε να ξεριζώσουμε το σαράκι του διχασμού, που τόσα κακά έχει επιφέρει στο έθνος.
