Γράφει η Σάντυ Μακκού*
«Την ειμαρμένην ουδ’ αν εις εκφύγοι». Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του. Ως πεπρωμένο ορίζεται το καθορισμένο από τη μοίρα , το προδιαγεγραμμένο , εκείνο που μόνο αυτή δύναται να καθορίσει για τον κάθε «ανυπεράσπιστο».
Το πεπρωμένο επαγρυπνεί για την πιστή τήρηση και εφαρμογή των όσων προδιεγράφησαν από τη μοίρα. Θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε ως επιγέννημα αυτής. Η μοίρα δεν υφίσταται χωρίς πεπρωμένο. Πρόκειται για δύο έννοιες που φαίνεται να συμπορεύονται.
Κάνοντας μία σύντομη αναδρομή στην Αρχαία Ελλάδα, βλέπουμε στον Ησίοδο τις μοίρες να κατέχουν θεϊκή υπόσταση. Ειδικότερα, η Κλωθώ ήταν αυτή που καθόριζε τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων «υφαίνοντας» το νήμα της ζωής. Η Λάχεση ήταν εκείνη που διένειμε τα καλά και τα κακά και τέλος, η Άτροπος που με τα μυτερά της δόντια έκοβε το νήμα της ζωής και έσπερνε απλόχερα το θάνατο. Οι μοίρες στον αρχαίο κόσμο κατέχουν μία παντοδυναμία και επεμβαίνουν απρόσμενα στις ζωές των θνητών τιμωρώντας τους είτε για δικά τους σφάλματα είτε ακόμη και για κακώς πεπραγμένα των προγόνων τους («αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα»). Εξαιτίας αυτού, παρατηρούμε αρκετά συχνά σε έργα δραματουργών της εποχής τα όποια δεινά να αποδίδονται σε αυτές.
Μία σαφώς πιο φανατική προσέγγιση επί του θέματος είναι αυτή των Στωικών φιλοσόφων. Αποτέλεσαν ένθερμους υποστηρικτές της μοιροκρατίας και μοιρολατρίας (fatalismus), πεπεισμένοι ότι τα πάντα διακινούνται από μία προκαθορισμένη αρχή, την Ειμαρμένη. Ο όρος «ειμαρμένη» είναι ετυμολογικά συγγενικός του όρου «μοίρα». Η λέξη προκύπτει από το ρήμα «μείρομαι», τύπος του οποίου στον παρακείμενο της παθητικής φωνής είναι το «είμαρμαι». Πρόκειται για την προσωποποίηση της μεγαλύτερης δύναμης που κυριαρχεί στη Φύση και κανονίζει τις ενέργειες των ανθρώπων, ενώ παράλληλα θεωρείται η κυρίαρχος των Μοιρών.
Από μια πιο σύγχρονη σκοπιά, η μοίρα αποσπάται από θρησκευτικές δοξασίες και ανούσιες λαϊκές αντιλήψεις, οι οποίες επί αιώνες ταλάνιζαν γενεές ανθρώπων. Υποστηρίζεται, μάλιστα, ότι δεν αποτελεί για κανένα ζωικό είδος εξωφυσική παρέμβαση, πόσο μάλλον στην ανθρώπινη περιπέτεια – όπου τα άτομα περιπίπτουν από την ευτυχία στη δυστυχία κ.ο.κ. – αλλά θεωρείται ως μία εκδήλωση ή ένα αποτέλεσμα των διεργασιών της ίδιας της ζωής. Το αυθαίρετο και ο υπερβατισμός της μοίρας δεν δικαιολογούνται ούτε από την ηθική, ούτε από την φιλοσοφία, δεδομένου ότι, μέχρι σήμερα, λείπουν τα ηθικά ερείσματα και οι ισχυρές λογικές αποδείξεις.
Όπως είπε και ο Νίτσε, «η μοίρα φανερώνεται κάτω από πολύ διαφορετικές μορφές, οι «θεοί» αποτελειώνουν πολλά πράγματα κόντρα στη δική μας προσδοκία κι εκείνα που περιμένουμε δεν έρχονται». Μα ο «θεός» ανοίγει το δρόμο σε απρόβλεπτα γεγονότα και είναι στην κρίση του καθενός αν θα βιαστεί να τους δώσει όνομα και να τα αποδώσει σε κάτι που δεν μπορεί να εξηγήσει ή να προσπαθήσει, αν όχι να τα μεταβάλει, τότε να μάθει να ζει με αυτά.
*Γεννημένη στις 25 Αυγούστου του 2000, με καταγωγή από τη Ναύπακτο. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Ασχολείται ενεργά με το αντικείμενο των σπουδών της, συμμετέχοντας σε συνέδρια και εκδηλώσεις σχετικά με την πολιτική και τη διεθνή διπλωματία. Τέλος, είναι αρθρογράφος του διαδικτυακού σάιτ «off line post» στη στήλη της φιλοσοφίας.
