του Χαράλαμπου Δ. Χαραλαμπόπουλου
Μία από τις διαπρεπέστερες και επιφανέστερες προσωπικότητες του Φιλελληνισμού είναι ο Λόρδος Μπάυρον, ο δικός μας Βύρων. Φέτος γιορτάζουμε την διακοσιετηρίδα (1824 – 2024) από τον θάνατό του. Γεννήθηκε το 1788 και είναι ο 6ος βαρόνος Μπάυρον του Ρότσντεϊλ. Υπήρξε ποιητής, βουλευτής, αριστοκράτης, αρχαιολάτρης και φλογερός φιλέλληνας. Η μοίρα τού επεφύλασσε να πεθάνει στην Ελλάδα που υπεραγαπούσε. Δεν τσιγγουνεύθηκε προσωπικούς πόρους για τον Αγώνα. Χρησιμοποίησε το κύρος και τις γνωριμίες και συνεργάστηκε με το Φιλελληνικό Κομιτάτο της Αγγλίας, ακόμα και προσωπικό στρατιωτικό σώμα οργάνωσε. Σε επιστολή του (30 Μαρτίου 1824) προς συμπατριώτη φίλο του γράφει: «Ο Ελληνικός Αγώνας μου έχει στοιχίσει ως αυτή την στιγμή γύρω στις 30.000 ισπανικά τάλιρα σε προκαταβολές, χωρίς να υπολογίσω τα παντοειδή έκτακτα έξοδά μου. Είναι όμως γεγονός ότι αν δεν είχα δώσει αυτά τα λεφτά, τα πάντα θα είχαν παραλύσει στο Μεσολόγγι…».
Οι επιστολές του Βύρωνα που εκδόθηκαν στα Ελληνικά το 1996 είναι θησαυρός πληροφοριών για την εποχή εκείνη. Στο Ημερολόγιό του στην Κεφαλονιά (28.09.1823) γράφει: «Λίγο μετά την άφιξή μου [3.08.1823] μίσθωσα ένα σώμα σαράντα (40) Σουλιωτών με αρχηγούς τους Φωτομάρα, Τζαβέλα και Δράκο, και μάλλον θα είχα αυξήσει τον αριθμό τους, αλλά διαπίστωσα ότι δεν ήταν και πολύ ενωμένοι μεταξύ τους παρά μόνο στις απαιτήσεις που είχαν από μένα, παρόλο που τους έδινα ανά άτομο ένα τάλιρο περισσότερο τον μήνα απ’ όσα θα έπαιρναν από την Ελληνική Κυβέρνηση και πένονταν κυριολεκτικά όταν τους προσέλαβα. Επίσης είχα ικανοποιήσει την απαίτησή τους και τους είχα πληρώσει ένα μήνα προκαταβολή».
Στη συνέχεια γράφει ο Βύρων ότι έκαναν διάφορες απόπειρες εκβιασμού και γι’ αυτό τους μάζεψε, τους εξέθεσε την άποψή του και αρνήθηκε να τους πάρει μαζί του, αλλά τους πρόσφερε μισθό έναν ακόμα μήνα και τον ναύλο του ταξιδιού τους στην Ακαρνανία. Μία μερίδα δέχτηκε την πρόταση και έφυγε. Με απλά λόγια η διαχείριση των άτακτων στρατευμάτων δεν ήταν εύκολη υπόθεση και γενικά δύσκολα επιβαλλόταν η πειθαρχία.
Αρχές τους 1824 ο Βύρων έφθασε στο Μεσολόγγι. Εκεί άρχισαν οι συζητήσεις για εκστρατεία κατά του φρουρίου της Ναυπάκτου, που εάν έπεφτε, τότε θα άλλαζε ολοκληρωτικά η πορεία της Επανάστασης.
Γράφει ο Γιώργος Αθάνας: «Θα τολμήσω να πω ότι η άδοξη ιστορική ατυχία του Κάστρου της Ναυπάκτου δημιούργησε την ένδοξη τύχη του Μεσολογγίου. Αν το Κάστρο της Ναυπάκτου έπεφτε στα χέρια των Ελλήνων, όπως είχε επιχειρηθεί αμέσως από την άνοιξη του 1821, δεν θα είχε δημιουργηθεί ο «Φράχτης» του Μεσολογγίου. Κέντρο για την επιθετική εξόρμηση και κέντρο για την άμυνα όλης της Δυτικής Ελλάδας θα ήταν το απόρθητο εκείνο Κάστρο. Η Επανάσταση θα κυριαρχούσε όχι μονάχα σ’ όλον τον Κορινθιακό μα και σ’ όλο το Ιόνιο. Με την ενδοχώρα Ελληνοκρατούμενη, ισχυρότερη βάση και ασφαλέστερο ορμητήριο από τον Έπαχτο, με τα καστέλια του Ρίου και του Αντιρρίου μπροστά του, δεν θα μπορούσε να υπάρξει».
Γράφει ο Βύρων (28.01.1824) για το σκεπτικό της εκστρατείας κατάληψης της Ναυπάκτου:
«Σχεδιάζεται εκστρατεία εναντίον της Ναυπάκτου, με δύο χιλιάδες άνδρες περίπου, και ακούγεται ότι για λόγους τακτικής, σχετικούς με τους ντόπιους καπεταναίους, που προτιμούν να είναι (τουλάχιστον τυπικά) υπό τις διαταγές ξένου παρά δικού τους, η διοίκηση θ’ ανατεθεί σε μένα∙ υπάρχει κι άλλος ένας λόγος, ο οποίος είναι ότι σε περίπτωση συνθηκολόγησης οι μουσουλμάνοι θα έχουν ίσως περισσότερη χριστιανική πίστη σ’ έναν Φράγκο παρά σ’ έναν Έλληνα κι έτσι θα δείξουν διάθεση να κάνουν μια δυο παραχωρήσεις· αυτά φαίνεται ότι είναι τα πιο εύλογα κίνητρα για έναν τέτοιο διορισμό, απ’ όσο μπορώ να συμπεράνω εγώ ή οποιοσδήποτε άλλος, εκτός αν υπάρχει ένας ακόμη λόγος – ότι δηλαδή υπό τις σημερινές συνθήκες κανένας άλλος (ούτε ο ίδιος ο Μαυροκορδάτος) δεν φαίνεται διατεθειμένος να δεχτεί τέτοιο χρίσμα, και παρόλο που οι επιθυμίες μου είναι εξίσου λιγοστές με τα προσόντα μου σ’ αυτό τον χώρο, δεν το αποποιούμαι, γιατί είμαι πρόθυμος να πράξω όπως με διατάξουν∙ έπειτα, καθώς πληρώνω μια σημαντική μερίδα των στρατευμάτων, καλό θα ήταν να δω τι μπορούν να κάνουν για τα λεφτά που εισπράττουν, άλλωστε βαρέθηκα ν’ ακούω μόνο λόγια, για συντάγματα, κατηχητικά σχολεία κι ένας Θεός ξέρει τι άλλο, όλα αυτά θαυμάσια στον κατάλληλο χρόνο και τόπο – κι εδώ επίσης – όταν θα έχουν τα μέσα – χρήματα, σχόλη κι ελευθερία – για να κάνουν το πείραμα».
Με έγγραφο του Μαυροκορδάτου της 24ης Ιαν. 1824 ο Βύρων ανακηρύσσεται γενικός διοικητής των δυνάμεων της εκστρατείας κατά της Ναυπάκτου και ο ίδιος ο Βύρων σε ημερήσια διαταγή του (17.02.1824) αναφέρεται: Στρατηγός NOEL BYRON – Διοικητής του 1ου Συντάγματος Σουλιωτών και Αρχιστράτηγος της Δυτικής Ελλάδας. Σε επιστολή προς τον στρατηγό Ανδρέα Λόντο (24.02.1824) αναφέρεται στους λόγους για την καθυστέρηση της εκστρατείας κατά της Ναυπάκτου:
«Εξ αιτίας ασθένειας ήτις εξαίφνης με συνέβη, από την οποίαν δε χάριτι θεία ήδη ανέλαβα, και περισσότερον εξ αιτίας τινών διχονοιών συμβάντων εδώ μεταξύ των Σουλιωτών, οι όποιοι έμελλον να σχηματίσουν το νεύρον των κατά της Ναυπάκτου δυνάμεών μας, και δι’ άλλας τινάς περιστάσεις ομοίως ανελπίστους, υποχρεώθην αν όχι να παραιτήσω τουλάχιστον να αναβάλλω την κατά της Ναυπάκτου εκστρατείαν μας. Δεν θέλομεν δε την αμελήσει, και μήτε η Γενναιότης Σας πρέπει να παραιτηθήτε από του να στενοχωρήσητε το κατά δύναμιν τα φρούρια Πατρών και Καστέλι του Μωρέως».
Πιο αναλυτικός ήταν προς φίλο του στην Αγγλία (30.03.1824):
«Επρόκειτο να πολιορκήσουμε τη Ναύπακτο, αλλά οι Σουλιώτες δεν ήθελαν να πολεμήσουν «εναντίον πέτρινων τειχών», κι εκτός απ’ αυτό ήρθαν στα χέρια με μερικούς ξένους, χύθηκε αίμα και από τις δυο πλευρές, με αποτέλεσμα ν’ αναβληθεί το σχέδιο».
Σε σημείωμά του (15.02.1824) είναι έκδηλη η οργή του για την συμπεριφορά των Σουλιωτών, τις υπαναχωρήσεις στις συμφωνίες τους, στις μεταξύ τους διαμάχες και την αντιζηλία τους προς τους ξένους αγωνιστές, αξιωματικούς και οπλίτες.
Γράφει ο Βύρων:
«Αφού προσπάθησα μάταια, με όλες τις δυνατές δαπάνες, υπολογίσιμους κόπους και αρκετούς κινδύνους, να ενώσω τους Σουλιώτες για το καλό της Ελλάδας – και το δικό τους – κατέληξα στην έξης απόφαση.-
Δεν πρόκειται να έχω πια καμία σχέση με τους Σουλιώτες – μπορούν να πάνε στους Τούρκους ή στον διάβολο, <αλλά αν> έστω κι αν με κόψουν σε περισσότερα κομμάτια απ’ όσες είναι οι μεταξύ τους φιλονικίες, δεν θ’ αλλάξουν την απόφασή μου.-
Κατά τα άλλα οι πόροι μου και το πρόσωπό μου παραμένουν στη διάθεση του ελληνικού έθνους και της ελληνικής κυβέρνησης, όπως πριν».
Από τα παραπάνω φαίνεται καθαρά ότι ο Βύρων ήταν ρομαντικός, αλλά δεν ήταν αφελής.
Σύμφωνα με τις πηγές οι Σουλιώτες είχαν απαιτήσει από τους 300 ή 400 στρατιώτες του σώματος να προαχθούν οι 150 από τον βαθμό του στρατιώτη στον επόμενο με στόχο την αύξηση του μισθού τους. Τούτο εξόργισε τον Βύρωνα, γιατί δεν είχε συμπεριληφθεί στη συμφωνία. Εκείνοι είδαν ότι ξεπέρασαν τα όρια και πρότειναν να σχηματίσουν ένα νέο σώμα, που θα υπαγόταν απευθείας στον Βύρωνα. Δέχτηκε με βαριά καρδιά την πρόταση, αλλά στενοχωρήθηκε γιατί αναγκάστηκε να αναβάλει την επίθεση κατά της Ναυπάκτου. Όλα αυτά όμως τον βοήθησαν να διαμορφώσει πληρέστερη εικόνα για το ποιόν των στρατιωτών που θεωρούσε μέχρι τότε ότι ήσαν οι γενναιότεροι και αξιομαχότεροι των Ελλήνων.
Από τις εγγενείς ανωτέρω δυσχέρειες και τον αδόκητο θάνατό του (7/19 Απρ. 1824) η εκπόρθηση του Κάστρου της Ναυπάκτου δεν επιχειρήθηκε. Ήταν από τα τελευταία κάστρα που απελευθερώθηκαν (18 Απρ. 1829). Ο μεγαλόφρων Βύρων, ο ανιδιοτελής φίλος της μαχόμενης Ελλάδας κατά τον επικήδειο λόγο του Σπυρίδωνος Τρικούπη «ήλθεν εις έναν λόγον, κατά την μαρτυρίαν των οικιακών του, με απόφασιν να αποθάνη εις την Ελλάδα διά την Ελλάδα∙ πώς, λοιπόν, να μη συντριβή όλων μας η καρδία διά την στέρησιν ενός τέτοιου ανδρός; Πώς να μη κλαύσωμεν την στέρησίν του ως γενικήν στέρησιν όλου του Ελληνικού Γένους;»
Ο Βύρων και μετά διακόσια χρόνια μένει αθάνατος στην Ελληνική ψυχή!
