Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές
Του Γεώργιου Α. Παραλίκα
ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ
Από τη σύσταση του Δήμου Ναυπακτίδος, που περιελάμβανε ως γνωστό την πόλη της Ναυπάκτου και τα γύρω χωριά του Βενέτικου, όλοι οι Δήμαρχοι προσπάθησαν κι έφτιαξαν διάφορα δημοτικά έργα τόσο μέσα στην πόλη, όσο και στα γύρω χωριά. Δυστυχώς δεν μας έχουν διασωθεί παρά μόνο ελάχιστα έγγραφα, κυρίως συμβολαιογραφικές πράξεις, για τα έργα που έγιναν κατά καιρούς στο Δήμο. Οι συμβολαιογραφικές πράξεις, που υπέγραψαν οι Δήμαρχοι με τους εργολάβους των έργων, αρχίζουν από το έτος 1860, που έχουμε το πρώτο έργο και είναι η κατασκευή νέου υδραγωγείου και η επέκταση του δικτύου.
Κατασκευή και επέκταση του υδραγωγείου
Το έργο έγινε το 1860. Όπως προκύπτει από την συμβολαιογραφική πράξη229 αγοραπωλησίας Εθνικού Γηπέδου (οικόπεδο) Νο 12, στη θέση “Τουρκομνήματα” στην ΒΑ πλευρά της Ανατολικής Πύλης του Φρουρίου προϋπήρχε υδραγωγείο. Στην περιγραφή των ορίων του ακινήτου αναφέρεται ως αρκτικό όριο υδραγωγείο, που πιθανόν βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα η Παπαχαραλάμπειος Βιβλιοθήκη και τροφοδοτείτο με νερό από τις βρύσες Μεγαλομάτα και Βατόβρυση. Για το νέο υδραγωγείο, που θα γινόταν, σύμφωνα με συμβολαιογραφική πράξη230, μεταξύ του τότε Δημάρχου Δημητρίου Χαραλαμπίδη και του Νικολάου Αθανασίου, αρχιτέκτονος, κατοίκου Μεσολογγίου, πληροφορούμαστε ότι η κατασκευή του νέου υδραγωγείου θα γινόταν στην περιοχή του Βεζύρ-Τζαμί και θα τροφοδοτείτο με νερό από την βρύση που υπάρχει στην περιοχή, κάτω από τον πλάτανο. Παράλληλα θα γινόταν η επισκευή του υδραγωγείου, που βρίσκεται στη θέση Λελούδα ή Μεγάλο Βαρούσι. Το υδραγωγείο, που θα επισκευαζόταν, είναι αυτό που αναφέρω παραπάνω, δηλαδή το προϋπάρχoν, καθόσον το ανατολικό μέρος εκτός του φρουρίου λεγόταν Μεγάλο Βαρούσι αντίθετα με το δυτικό μέρος εκτός φρουρίου, που λεγόταν Μικρό Βαρούσι. Σήμερα επικράτησε τελικά η ονομασία «Βαρούσι» μόνο για το δυτικό.
Η ανάθεση του έργου έγινε κατόπιν μειοδοτικής δημοπρασίας, η οποία διενεργήθη στο Μεσολόγγι σύμφωνα με τον προϋπολογισμό και το σχέδιο του αρμόδιου μηχανικού. Στο εργολαβικό αναφέρονται η επισκευή του (τότε) υπάρχοντος υδραγωγείου, η κατασκευή του νέου, η τοποθέτηση κρηνών και κεραμοσωλήνων μέχρι των τειχών του φρουρίου. Για τα δύο αυτά έργα ο προϋπολογισμός ανέρχεται στο ποσό των πέντε χιλιάδων εκατόν πενήντα δραχμών (5.150 δραχμών). Μετά περιγράφονται, ως είθισται, οι όροι πληρωμής και η ποινική ρήτρα, που θα επέβαλε ο Δήμος προς τον εργολάβο σε περίπτωση αθέτησης της συμφωνίας ή σε περίπτωση διαπίστωσης παραλείψεων κατά την εκτέλεση των εργασιών.
Ο Δήμος προέβη στην κατασκευή δύο (2) υδραγωγείων, διότι υπήρχε πρόβλημα διέλευσης των σωλήνων από τα τείχη του Φρουρίου, που ήταν αδιαπέραστα.
Για το δυτικό προάστιο της πόλης, το σημερινό Βαρούσι, ο Δήμος δεν μερίμνησε να φτιάξει ξεχωριστό υδραγωγείο, διότι αφενός μεν δεν ήταν εφικτό να περάσουν οι σωλήνες κάτω από τα τείχη του φρουρίου, όπως προανέφερα, αφετέρου δε, δεν υπήρχαν πηγές νερού σε υψηλό σημείο, όπως υπήρχαν τόσο εντός του φρουρίου όσο και ανατολικά αυτού (Μεγαλομάτα και Βατόβρυση).
Κατασκευή νέου υδραγωγείου.
Παρά την κατασκευή των δύο προηγουμένων υδραγωγείων το νερό δεν επαρκούσε για τις ανάγκες της πόλης και σε λίγα χρόνια χρειάστηκε και άλλο έργο για την ύδρευσή της, καθώς η πόλη απλωνόταν κυρίως ανατολικά. Γι αυτό το λόγο ο τότε Δήμαρχος Ναυπακτίδος Δημήτριος Φαρμάκης με την υπ’ αριθμόν 806/1885 Διακήρυξη προκήρυξε μειοδοτικό διαγωνισμό για την κατασκευή υδραγωγείου και τη μεταφορά πόσιμου νερού από τις πηγές που βρίσκονταν στο Κεφαλόβρυσο και στη θέση Λεύκα231 διά σιδηρών σωλήνων. Το έργο προϋπολογίστηκε από τον Επαρχιακό Μηχανικό Λαμπρόπουλο στο ποσό των 31.929,75 δραχμών. Το υδραγωγείο έγινε στη θέση «Κεφαλόβρυσο» για να εξυπηρετήσει αποκλειστικά τους κατοίκους της πόλης από την ευρύτερη περιοχή της Αγίας Παρασκευής μέχρι το φρούριο καθόσον η διαμόρφωση του εδάφους δεν καθιστούσε εφικτή τη διανομή του νερού από τα άλλα δύο υδραγωγεία. Ως ημερομηνία αρχής της δημοπρασίας ορίστηκε η 4η Οκτωβρίου και της λήξης η 6η του ιδίου μηνός ε.ε. και από ώρας 10:00 μέχρι 12:00 π.μ. Η δημοπρασία θα γινόταν στο συνηθισμένο τότε τόπο δημοπρασιών, εις το καφενείον των κληρονόμων Σωτ. Ανδρεόπουλου, ενώπιον επιτροπής αποτελουμένης από τον Έπαρχο (της επαρχίας), τον Δήμαρχο Ναυπακτίδος και τον Επαρχιακό Μηχανικό.
Πράγματι διενεργήθηκε η παραπάνω δημοπρασία και τελευταίος μειοδότης αναδείχθηκε ο Χρήστος Τζάλας, εργολάβος Δημοσίων Έργων από την Πάτρα, ο οποίος προσέφερε έκπτωση στο έργο 20%. Μετά από αυτό συντάχτηκε συμβολαιογραφική πράξη232 μεταξύ του Δημάρχου Ναυπακτίδος και του εργολάβου Χρήστου Τζάλα για την ανάθεση και την κατασκευή του έργου, στην οποία επισυνάπτεται και η διακήρυξη του έργου, που αναφέρω παραπάνω. Το έργο θα γινόταν σύμφωνα με σχέδιο, που εκπονήθηκε από τον μηχανικό Κ. Λαμπρόπουλο, το οποίο όμως δυστυχώς δεν βρέθηκε.
Τόσο στη διακήρυξη όσο και στη συμβολαιογραφική πράξη εργολαβικό αναφέρονται οι όροι και οι υποχρεώσεις του εργολάβου κατά την κατασκευή του έργου. Στο εργολαβικό αναφέρονται και οι ποινικές ρήτρες προς τον εργολάβο σε περίπτωση που υπάρξει ατέλεια στο έργο ή παράλειψη σ’ αυτό. Τέλος αναφέρονται τα υλικά, που θα χρησιμοποιήσει ο εργολάβος, οι όροι πληρωμής του και ό,τι άλλο αφορά στην εργολαβία. Επιπροσθέτως στην συμβολαιογραφική πράξη – εργολαβικό υπάρχει ειδικό τεύχος έξι (6) σελίδων, που περιγράφονται λεπτομερειακά οι όροι συμφωνίας, ήτοι: διαστάσεις σωλήνων, φρεατίων, σύνδεση σωλήνων, μόνωση, κλίση δικτύου κ.λπ. Στοιχεία πάρα πολύ ενδιαφέροντα για το υπό κατασκευήν έργο. Εκείνο που δεν μας είναι γνωστό είναι το σημείο, που έγινε το υδραγωγείο. Τόσο στη διακήρυξη όσο και στο εργολαβικό, καθώς επίσης και στον προϋπολογισμό δεν γίνεται αναφορά στη θέση. Πιθανόν να υπάρχει κάποια πληροφορία στο σχέδιο, το οποίο όμως, δυστυχώς, δεν έχει βρεθεί.
Δύο σημεία της διακήρυξης αξίζουν της προσοχής μας:
Ι. Ο χρόνος δημοπρασίας ήταν τρεις ημέρες, από 4 – 6 Οκτωβρίου ε.ε. Αυτό, πιστεύω, ότι έγινε για να δώσει χρονικό περιθώριο στους εργολάβους από τις γύρω περιοχές (Ψαθόπυργο Πάτρα) να έλθουν στη δημοπρασία, επειδή τα μέσα μεταφοράς ήταν ελάχιστα και η συγκοινωνία με τις εν λόγω περιοχές γινόταν μόνο μία φορά την ημέρα και έτσι θα ήταν δύσκολο οι εργολάβοι, που συμμετείχαν στη δημοπρασία, να βρίσκονται στον εν λόγω χώρο την ίδια μέρα.
ΙΙ. Μέσα στους όρους της διακήρυξης αναφέρονται τα «κηρύκεια δικαιώματα». Προφανώς στη δημοπρασία συμμετείχε κήρυκας για την αναφώνηση των προσφορών του κάθε εργολάβου, ως επίσης και της τελικής κατακύρωσης του έργου στον τελευταίο μειοδότη. Τα έξοδα αυτά (κηρύκεια) επιβάρυναν τον εργολάβο.
*απόσπασμα από το βιβλίο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές», του Γεώργιου Παραλίκα που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «εμπρός»
