Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές
Του Γεώργιου Α. Παραλίκα
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ
Παράλληλα με τα χάνια (μιλάμε πάντα για την περίοδο μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους) λειτουργούσαν και ξενοδοχεία ύπνου για τους επισκέπτες και τους διερχομένους. Φυσικά δεν πρόκειται για οργανωμένα ξενοδοχεία με τη σημερινή μορφή, αλλά για υποτυπώδη καταλύματα προς εξυπηρέτηση των στοιχειωδών αναγκών των πελατών τους. Τα στοιχεία που έχουμε είναι ελάχιστα. Δεν ξέρουμε ούτε πού βρίσκονταν, ούτε πόσα ήταν μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Όμως για τα ξενοδοχεία που λειτουργούσαν από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι το 1940 γνωρίζουμε τα εξής:
- Ξενοδοχείο αδερφών Νόβα.
Η πρώτη γραπτή πληροφορία για την ύπαρξη του ξενοδοχείου είναι από το έτος 1839. Βρισκόταν στο ανατολικό προάστιο της πόλης εκεί που υπάρχει σήμερα η οικία των κληρονόμων Γεωργίου Αθανασιάδη – Νόβα. Συγκεκριμένα με συμβολαιογραφική πράξη80 ο Κ. Βλάχος υπέγραψε με τους αδερφούς Νόβα πράξη αναλογισμού στα όμορα οικόπεδά τους. Στο οικόπεδο των αδερφών Νόβα υπήρχε καταγεγραμμένο και το ξενοδοχείο, που μνημονεύεται.
Η δεύτερη γραπτή πληροφορία για την ύπαρξη του ξενοδοχείου βρίσκεται σε συμβολαιογραφική πράξη81, σύμφωνα με την οποία σε πώληση ακινήτου αναφέρεται ως όριο το ξενοδοχείο των αδερφών Νόβα, για το οποίο όμως δεν ξέρουμε ούτε πόσα δωμάτια διέθετε ούτε μέχρι πότε λειτούργησε.
- Ξενοδοχείο Βασιλικής χήρας Γεωργίου Αθανασιάδη.
Το ξενοδοχείο βρισκόταν στο ανατολικό προάστιο της πόλης εκτός φρουρίου.82 Η Βασιλική Αθανασιάδη δεν το εκμεταλλεύτηκε ποτέ μόνη της αλλά πάντα το ενοικίαζε. Είχε τέσσερα (4) κύρια δωμάτια και βοηθητικούς χώρους. Η χρήση του ως ξενοδοχείου γίνεται γνωστή με συμβολαιογραφική πράξη83, όπου ο προαναφερόμενος χώρος ενοικιάστηκε από την ιδιοκτήτρια στο Δήμαρχο Ναυπακτίδος Νικόλαο Παπαχριστόπουλο. Το κτίσμα αναφέρεται ως ξενοδοχείο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί πλέον ως κοιτώνας της Αστυνομίας. Στη συνέχεια, περιγράφονται οι όροι της ενοικίασης ως επίσης και οι υποχρεώσεις τόσο της ιδιοκτήτριας, όσο και του ενοικιαστού. Δεν γνωρίζουμε πόσο διήρκησε η ενοικίαση. Όπως προκύπτει όμως από νέα συμβολαιογραφική πράξη84 η ιδιοκτήτρια ενοικίασε το παραπάνω ξενοδοχείο στον Νικόλαο Ασημακόπουλο, ξενοδόχο στο επάγγελμα, προκειμένου να το λειτουργήσει ο ίδιος ως ξενοδοχείο. Στη συμβολαιογραφική πράξη αναφέρονται, ως είθισται, οι όροι της ενοικίασης, το μίσθωμα, και ο χρόνος της ενοικίασης. Όμως ούτε τώρα γνωρίζουμε μέχρι πότε λειτούργησε. Σίγουρα όμως και σύμφωνα πάντα με τις υπάρχουσες συμβολαιογραφικές πράξεις, το 1890 ενοικιάστηκε στο Δημόσιο προκειμένου να στεγαστεί αρχικά το Ελληνικό Σχολείο Ναυπάκτου. Το 1893 ενοικιάστηκε για τη στέγαση του Υποδιδασκαλείου Ναυπάκτου για τρία (3) έτη και το 1896 ενοικιάστηκε πάλι για τη στέγαση του Ελληνικού Σχολείου μέχρι το 1923, και πάλι για τη στέγαση του Γυμνασίου μέχρι το 1936, οπότε το τελευταίο μεταστεγάστηκε στο νέο κτίριο στην Ψανή.
- Ξενοδοχείο αδερφών Τουσκο(υ)σίτη.
Το ξενοδοχείο των αδερφών Τουσκο(υ)σίτη, οι οποίοι αναφέρονται και ως ξενοδόχοι, βρισκόταν στο κέντρο της πόλης εντός του Φρουρίου κοντά στον Ι. Ν. του Αγίου Δημητρίου, συγκεκριμένα στο Στενοπάζαρο85 εκεί που σήμερα είναι οι οικίες κληρονόμων Γεωργίου Σερέτη και Χρήστου Τσάτσου. Ήταν διαμπερές, είχε δηλαδή πρόσοψη και στην οδό Ιλάρχου Τζαβέλλα και στην οδό Κανναβού. Πληροφορίες για την ύπαρξή του έχουμε από διάφορες συμβολαιογραφικές πράξεις86, αλλά τη σπουδαιότερη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη και τη λειτουργία του την έχουμε από την περιγραφή που έκανε ο Γ. Παρασκευόπουλος, όταν επισκέφθηκε τη Ναύπακτο, και που βρίσκουμε στο βιβλίο του «Ταξίδια στην Ελλάδα», που εκδόθηκε το 1895.
Εκεί διαβάζουμε: «…Η εσωτερική διάταξις της πόλεως και η καθαριότητά της αμέμπτως συγκριτικώς προς πολλάς ελληνικάς πόλεις, εξαιρουμένης στενωπού τινός, εν τη παλαιά πόλει, λεγομένης Αγοράς (Στενοπάζαρο) ως συγκεντρούσης πλείστα καταστήματα εν οις και το νεότευκτον ξενοδοχείον της πόλεως, των αδελφών Τουσκοσίvη87, όλως ακαταλλήλως ιδρυθέν εις άσχημον μέρος της πόλεως…».
Για την εποχή του ήταν πολύ ωραίο, δεν πρέπει όμως να λειτούργησε για πολύ, γιατί το 1899 σε έκθεση πλειστηριασμού ακινήτων ιδιοκτησίας αδερφών Τουσκουσίτη (Ιωάννου, Χρήστου και Γεωργίου) αναφέρεται και το ξενοδοχείο. Πρέπει να βγήκε σε πλειστηριασμό από τους δανειστές των αδερφών Τουσκο(υ)σίτη και σταμάτησε να λειτουργεί καθώς η θέση δεν ήταν κατάλληλη για τη λειτουργία του. (Το Στενοπάζαρο θεωρείτο υποβαθμισμένη περιοχή την εποχή εκείνη).
- Ξενοδοχείο ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΝ του Κάσσανδρου Φιλιππόπουλου.
Είναι το πρώτο ξενοδοχείο που εμφανίζεται στην πόλη μας με δικό του όνομα88. Στεγάστηκε στο κτίριο που στεγάζονται σήμερα τα γραφεία της Ι. Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου και η κατοικία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη μας. Όπως πληροφορούμαστε από συμβολαιογραφική πράξη89, συντάχθηκε συμφωνητικό, σύμφωνα με το οποίο ο Γεώργιος Φιλιππόπουλος, πατέρας του ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου Κάσσανδρου Φιλιππόπουλου, και ο Νικόλαος Ζησιμόπουλος, κτίστης από τη Μακεδονία, συμφώνησαν να κτιστεί το κτίριο που αναφέρουμε παραπάνω. Στο συμφωνητικό περιλαμβάνονται οι όροι της εργασίας, οι διαστάσεις του κτιρίου, τα υλικά, η τιμή ανά μονάδα μέτρου και οι όροι πληρωμής. Δεν γνωρίζουμε σε τι χρησιμοποιήθηκε όταν χτίστηκε. Σύμφωνα όμως με συμβολαιογραφική πράξη90 από 1/9/1912 ενοικιάσθηκε στη Μητρόπολη Ναυπακτίας και Ευρυτανίας για τη στέγαση των γραφείων της. Ένα χρόνο μετά ανανεώθηκε η ενοικίαση μέχρι το 1914 όταν τα γραφεία της Μητροπόλεως μετεστεγάστηκαν σε άλλο κτίριο. Τότε (το 1914) ο ιδιοκτήτης Κάσσανδρος Φιλιππόπουλος το μετέτρεψε σε ξενοδοχείο ύπνου και το ονόμασε «ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΝ». Την ύπαρξή του ως ξενοδοχείου και μάλιστα με αυτή την ονομασία την πληροφορούμαστε από την Εφημερίδα «ΒΗΜΑ» (εφημερίς Παναιτωλική) όπου και διαφημίζεται. Συγκεκριμένα σε φύλλο της εφημερίδας υπάρχει ένθετη διαφήμιση του ξενοδοχείου (Επισυνάπτεται φωτοτυπία της διαφήμισης, όπου αναφέρονται όλα τα στοιχεία του ξενοδοχείου, θέση, όνομα, ιδιοκτήτης).91 Πόσο διήρκησε η λειτουργία του δεν ξέρουμε, όμως δεν θα πρέπει να λειτούργησε για πολλά χρόνια, γιατί στο έργο «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ» του 1920, στο εδάφιο που αναφέρεται στα ξενοδοχεία της Ναυπάκτου, δεν γίνεται μνεία του συγκεκριμένου ξενοδοχείου.92 Τέλος από συμβολαιογραφική πράξη93 πληροφορούμαστε ότι αγοράστηκε από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Αμβρόσιο για μόνιμη εγκατάσταση των γραφείων της Ι. Μητροπόλεως και για κατοικία του Μητροπολίτη, όπως παραμένει μέχρι σήμερα.
- Ξενοδοχείο Νικολάου Αθάν. Κοκκίνη.
Το ξενοδοχείο βρισκόταν και εξακολουθεί να βρίσκεται δίπλα στο κτίριο των γραφείων της Ιεράς Μητρόπολης και είναι η μακροβιότερη ξενοδοχειακή επιχείρηση της πόλης μας. Πρόκειται για το ξενοδοχείο ύπνου «ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ». Η λειτουργία του αρχίζει στις αρχές του 1900 και συνεχίζει και σήμερα να λειτουργεί από τον κ. Σπυρ. Νικ. Κοκκίνη, δισέγγονο του πρώτου ιδιοκτήτη και δημιουργού του.
Την ύπαρξη και λειτουργία του, στις αρχές του 1900, επιβεβαιώνει συμβολαιογραφική πράξη94 σύμφωνα με την οποία ο ιδιοκτήτης Νικόλαος Αθ. Κοκκίνης, κτηματίας, ενοικίασε στον Ιωάννη Σ. Μελιγκιώτη, οινοπώλη, «νεόδμητον οικία που βρίσκεται κοντά στην πλατεία του λιμανιού και της οποίας ο άνω όροφος θα χρησιμοποιηθεί ως ξενοδοχείο ύπνου, το ισόγειο ως εστιατόριο και το υπόγειο ως οινοπωλείο». Αξίζει να σημειωθεί ότι στο μισθωτήριο συμβόλαιο περιγράφονται όλα τα έπιπλα, τα σκεύη, τα υλικά και τα βοηθήματα.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακολουθήματα και τα έπιπλα του ξενοδοχείου:
- Έξι (6) κρεβάτια σιδηρά.
- Δύο (2) στρώματα εξ αχύρου και τρία (3) όμοια εκ μαλλίων.
- Τρία (3) εφαπλώματα και δύο (2) όμοια παλαιά.
- Τέσσαρας (4) καρέκλας.
- Μία (1) κονσόλα μετά καθρέπτου.
- Μία (1) τραπεζαρία κάρυνη μετά τουαλέτας.
- Δύο (2) τζίκτρας95 παλαιάς ρούχων και δύο (2) ομοίας, κόμης.
- Πέντε (5) προσκέφαλα εκ μαλλίων και πέντε όμοια εκ χόρτου θαλάσσης.
Στην συνέχεια περιγράφονται τα υπόλοιπα έπιπλα και τα εφόδια του εστιατορίου και του οινοπωλείου, ως επίσης και οι όροι της συμφωνίας. Το ξενοδοχείο αυτό αναφέρεται και στον παραπάνω οδηγό του 1920,96 όχι όμως με το όνομά του, που όπως αναφέρουμε σε άλλη ενότητα, έχει αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία για τη Ναύπακτο. Το 1920 εμφανίζεται ως ιδιοκτήτης ο Νικόλαος Κοκκίνης. Για πρώτη φορά το 1928 αναφέρεται με την ονομασία «ΚΑΛΥΔΩΝ», σύμφωνα με την οικοδομική άδεια 28/1928, από την οποία πληροφορούμαστε ότι η επέκταση της οικίας του Σπύρου Κοκκίνη θα γινόταν συνέχεια του ξενοδοχείου «ΚΑΛΥΔΩΝ». Ως «Ξενοδοχείο Ύπνου ΚΑΛΥΔΩΝ» αναφέρεται και στον Τουριστικό οδηγό του 1962.97 Αργότερα ονομάστηκε «ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ» και μ’αυτό το όνομα λειτουργεί μέχρι σήμερα.
- Ξενοδοχείο ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ.
Το ξενοδοχείο βρισκόταν στο λιμάνι, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το νέο κτίριο του εκθεσιακού κέντρου του Δήμου Ναυπάκτου. Το παλαιό κτήριο που στεγαζόταν το ξενοδοχείο ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ ήταν κληροδότημα στο Δήμο του Ναυπάκτιου Ανδρέα Παν. Ανδρεόπουλου. Όταν, μετά το θάνατό του, περιήλθε στην τότε κοινότητα Ναυπάκτου, η τελευταία το μίσθωσε στους αδερφούς Αναστ. Χατζή. Το μεν ισόγειο λειτούργησε ως καφενείο, ο δε άνω όροφος ως ξενοδοχείο. Οι ενοικιαστές το ονόμασαν «ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ», γιατί λειτουργούσε με πελάτες από την ορεινή Ναυπακτία, καθόσον βρισκόταν μπροστά στο λιμάνι απ’ όπου γινόταν η συγκοινωνία με Πάτρα και Αθήνα και έτσι οι πελάτες είχαν άμεση πρόσβαση στα ακτοπλοϊκά μέσα συγκοινωνίας. Η λειτουργία του άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και συνεχίστηκε από τους ιδιοκτήτες χωρίς διακοπή μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Μετά λόγω φθορών, που προκλήθηκαν κυρίως από σεισμούς, κρίθηκε επικίδυνο και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίστηκε το σημερινό κτίριο.
- Ξενοδοχείο Χαράλαμπου Γαρμανή.
Για την ύπαρξη του ξενοδοχείου, αρχικά είχαμε μόνο προφορικές πληροφορίες από τους κληρονόμους του ιδιοκτήτη, συγκεκριμένα από την κόρη του Παρασκευή (Βούλα) Γαρμανή – Καβουκλή, φιλόλογο καθηγήτρια. Στη συνέχεια ήρθε να τις επιβεβαιώσει ο παραπάνω οδηγός, που εκδόθηκε το 1920,98 ο οποίος αναφέρει μεταξύ των άλλων, «Ξενοδοχείο Ύπνου Χαράλαμπου Γαρμανή». Το ξενοδοχείο βρισκόταν στην περιοχή του λιμανιού εκεί που είναι σήμερα το ανακαινισμένο κτίριο των κληρονόμων Κωνσταντίνου και Γεωργίου Γαρμανή σχεδόν απέναντι από τη νοτιοδυτική πλευρά της πλατείας του Λιμανιού. Για πόσο χρονικό διάστημα λειτούργησε δεν είναι γνωστό. Ίσως δεν λειτούργησε για πολλά χρόνια, αφού μετά το 1920 δεν αναφέρεται σε άλλο γραπτό κείμενο.
- Ξενοδοχείο «ΑΠΟΛΛΩΝ» αδερφών Κοτίνη.
Το ξενοδοχείο που βρισκόταν επί της οδού Μεσολογγίου, κοντά στο ξενοδοχείο REX, ήταν ιδιοκτησίας των αδερφών Κοτίνη. Άρχισε μάλλον να λειτουργεί στα μέσα της δεκαετίας του 1920 καθόσον δεν αναφέρεται στον παραπάνω Ελληνικό Οδηγό του 1920.99 Ωστόσο στην οικοδομική άδεια Νο 19/1928 του Χαράλαμπου Κοτίνη για την κατασκευή αποθήκης, ως ανατολικό όριο του κτίσματος αναφέρεται το «Ξενοδοχείο ΑΠΟΛΛΩΝ». Από αφηγήσεις όσων το ενθυμούνται, ήταν πολύ ωραίο για την εποχή του. Σταμάτησε να λειτουργεί τον Αύγουστο του 1953, λόγω ζημιών ύστερα από τους καταστροφικούς σεισμούς, που έγιναν με επίκεντρο τα νησιά του Ιονίου, και κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
(συνεχίζεται)
*απόσπασμα από το βιβλίο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές», του Γεώργιου Παραλίκα που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «εμπρός»
