Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές
Του Γεώργιου Α. Παραλίκα
Ο θεσμός του Συμβολαιογράφου στη Ναύπακτο επίσημα αρχίζει τον Ιανουάριο του 1835. Χρέη Συμβολαιογράφου εκτελούσε αρχικά ο εκάστοτε Ειρηνοδίκης Ναυπάκτου, παράλληλα με τα δικαστικά του καθήκοντα. Πριν εφαρμοσθεί ο θεσμός του συμβολαιογράφου, όλες οι πράξεις είχαν τη μορφή ιδιωτικών συμφωνητικών και για την εγκυρότητα της πράξης το συμφωνητικό επικυρωνόταν από την αστυνομία. Μία από αυτές τις πράξεις με ημερομηνία 18/7/1831 επισυνάπτεται στο τέλος της παρούσας ενότητας. Είναι θεωρημένη από τον Αστυνόμο Παναγιώτη Κυρίτση, που μετέπειτα έγινε Ειρηνοδίκης – Συμβολαιογράφος Ναυπάκτου για τα έτη 1838 – 1853. Το συμφωνητικό αναφέρεται και επισυνάπτεται στην επίσημη συμβολαιογραφική πράξη 165/1865.
Ο πρώτος Ειρηνοδίκης – Συμβολαιογράφος Ναυπάκτου ήταν ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος. Κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του θεσμού του συμβολαιογράφου (1835) έγιναν λίγες συμβολαιογραφικές πράξεις, γύρω στις 100 περίπου, αλλά σταδιακά αυξανόταν ο αριθμός και αργότερα έφθασε στις 800 ανά έτος.
Ο θεσμός του Ειρηνοδίκη – Συμβολαιογράφου συνεχίστηκε μέχρι τον Ιανουάριο του 1885, ήτοι για 50 χρόνια. Στο διάστημα αυτό αναφέρονται 23 Ειρηνοδίκες – Συμβολαιογράφοι, οι οποίου συνέταξαν και υπέγραψαν 21.000 περίπου συμβολαιογραφικές πράξεις. Ένας από τους Ειρηνοδίκες Συμβολαιογράφους ήταν ο Ιωάννης Μελάς, πατέρας του γεννημένου στη Ναύπακτο συγγραφέα Σπύρου Μελά. Από τις συμβολαιογραφικές πράξεις, που υπογράφηκαν στο διάστημα των 50 ετών, ξεχωρίζουν κάποιες ενδιαφέρουσες, όπως για μίσθωση ή πώληση ζώων, αιγοπροβάτων – βοών ίππων, μίσθωση υπηρετριών, πώληση διαφόρων προϊόντων, καρπών, οίνου, τριφυλλιού, καυσοξύλων, εταιρικά, διαιτητικά, εργολαβικά δημοσίων και ιδιωτικών έργων, προικοσύμφωνα, πληρεξούσια, διαθήκες, ενοικιάσεις ακινήτων, συμφωνητικά αντικατάστασης στρατιωτικής θητείας. Η αρίθμηση των συμβολαιογραφικών πράξεων γινόταν κάθε χρόνο από την αρχή, ήτοι άρχιζε με α/α 1 και τελείωνε με το τέλος του έτους.
Μόνο για τα έτη 1854 – 1855 έχουμε συνεχή αρίθμηση. Το επόμενο έτος εφαρμόστηκε πάλι ο προηγούμενος τρόπος αρίθμησης. Άξιον απορίας είναι πως ο εκάστοτε Ειρηνοδίκης επαρκούσε να συντάσσει τόσες συμβολαιογραφικές πράξεις και παράλληλα να εκτελεί τα δικαστικά του καθήκοντα. Πιθανόν να είχε κάποιο μορφωμένο βοηθό, και αυτός απλώς ενημερωνόταν και στο τέλος τις υπέγραφε.
Οι Ειρηνοδίκες – Συμβολαιογράφοι, που εργάστηκαν στη Ναύπακτο από το 1835 μέχρι το 1885, ήταν οι παρακάτω:
Δεσποτόπουλος Ιωάννης 1835 Θεοχάρης Ελευθέριος 1835 Αναγνωστόπουλος Αντώνιος 1836 Κυρίτσης Παναγιώτης 1838 – 1853 και 1858 Χρυσανθόπουλος Νικόλαος 1853 Ταβανάκης Στέφανος 1855 Χρυσικός Αθανάσιος 1862 Πρατούντας Φραγκίσκος 1863 και 1868 Κόκκαλης Δημήτριος 1865 Δενδρινός Παναγιώτης 1866 Καββαδίας Γεώργιος 1868 Κανάκης Δημήτριος 1870 Ρισβάς Εμμανουήλ 1871 Νικολίτσας Νικόλαος 1872 Λεβαντής Εμμανουήλ 1873 και 1883 Βαρβάκης Πανάγος 1874, 1881 και 1884 Βουλιπιώτης Μάνθος 1875, 1879 και 1883 Βυζάντιος Σπυρίδων 1877 Λύρας Ιωάννης 1877 Χριστίδης Αθανάσιος 1881 Στάικος Κων/νος 1882 Μελάς Ιωάννης 1882 Λαμπρινίδης Γεώργιος 1884
Το 1885 δημοσιεύεται στο Φ.Ε.Κ. 2/4.1.1885 η δημιουργία δύο (2) θέσεων συμβολαιογράφων στη Ναύπακτο. Πράγματι από τον Ιανουάριο του 1885 αρχίζει να συντάσσει συμβολαιογραφικές πράξεις συμβολαιογράφος, χωρίς παράλληλη άσκηση άλλων καθηκόντων, ο οποίος λεγόταν Δημήτριος Πατσατζόπουλος. Η δεύτερη θέση σε λίγο καιρό καταργήθηκε ίσως επειδή δεν βρέθηκε κατάλληλος άνθρωπος να την καταλάβει ή ίσως θεωρήθηκε και υπερβολή η ύπαρξη δεύτερου συμβολαιογράφου στη μικρή τότε Ναύπακτο. Ο Δημήτριος Πατσατζόπουλος εργάστηκε ως συμβολαιογράφος μέχρι τον Απρίλιο του 1893, οκτώ (8) χρόνια περίπου, και συνέταξε περί τις 7.500 συμβολαιογραφικές πράξεις. Στο διάστημα που ήταν συμβολαιογράφος ο Δημήτριος Πατσατζόπουλος συνεχίστηκε η σύνταξη συμβολαιογραφικών πράξεων και από τους Ειρηνοδίκες, αλλά ήταν πολύ περιορισμένη. Στα οκτώ (8) χρόνια της θητείας του Δημήτρη Πατσατζόπουλου οι Ειρηνοδίκες συνέταξαν γύρω στις 100 πράξεις, κυρίως πληρεξούσια χωριών, συμβάσεις δημοσίων έργων κ.λπ.
Από τον Απρίλιο του 1893 άρχισε να εργάζεται ως συμβολαιογράφος Ναυπάκτου ο Κυρίτσης Τρικκαίος. Ήταν ο μακροβιότερος συμβολαιογράφος Ναυπάκτου. Εργάστηκε ως συμβολαιογράφος μέχρι τον Οκτώβριο του 1932, συνολικά 39 έτη και πλέον. Συνέταξε 39.600 περίπου συμβολαιογραφικές πράξεις, που αφορούσαν σε δωρεές, αγοραπωλησίες, μεταβιβάσεις, διαθήκες, πληρεξούσια, πλειστηριασμούς, ενοικιαστήρια κατοικιών, κτημάτων, ζώων, υποθήκες, προικοσύμφωνα, συμβάσεις δημοσίων έργων, εταιρικά κ.λπ.
Ο Κυρίτσης Τρικκαίος ήταν ο συμβολαιογράφος, που δημιούργησε το ευρετήριο του αρχείου όλων των προηγούμενων συμβολαιογράφων, κατέγραψε όλες τις πράξεις και τις κατέταξε σε σειρά κατ’ έτος, κατ’ αύξοντα αριθμό και κατά αλφαβητική σειρά. Χάρη σ’αυτόν υπάρχει ένα πλήρες ευρετήριο, σε πολύ καλή κατάσταση, που διευκόλυνε κατά πολύ την έρευνα.
Στο Φ.Ε.Κ. Νο 34/1894 δημοσιεύτηκε το Β.Δ. με ημερομηνία 6/4/1894 «περί δημιουργίας δευτέρου συμβολαιογραφείου εις Ναύπακτον», που λειτούργησε με συμβολαιογράφο τον Δημήτρη Κοσκινά, για λίγο όμως χρονικό διάστημα, αφού άρχισε να εργάζεται στις 27/6/1894, σταμάτησε στις 8/8/1896, όμως δεν μας είναι γνωστός ο λόγος διακοπής της θητείας του. Συνέταξε 1.133 συμβολαιογραφικές πράξεις κατά τη διάρκεια άσκησης των καθηκόντων του. Μετά τη λήξη της θητείας του Κοσκινά, συνέχισε να συντάσσει συμβολαιογραφικές πράξεις ο Κυρίτσης Τρικκαίος, ως τον Οκτώβριο του 1932.
Στις αρχές του 1928, και πριν από το τέλος της θητείας του Κυρίτση Τρικκαίου, άρχισε να εργάζεται στην Ναύπακτο, ως δεύτερος συμβολαιογράφος, ο Παναγιώτης Λιανός, Ναυπάκτιος, ο οποίος εκτελούσε και χρέη Υποθηκοφύλακα. Το 1932 με την συνταξιοδότηση του Κυρίτση Τρικκαίου, τη θέση του καταλαμβάνει ο Ανδρέας Αθανασίου, Ναυπάκτιος ως προς την καταγωγή (από Άνω Χώρα). Και οι δυο συμβολαιογράφοι, Λιανός – Αθανασίου, συνέχισαν να εργάζονται μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60.
Σήμερα λειτουργούν στη Ναύπακτο έξι (6) συμβολαιογραφεία.
*απόσπασμα από το βιβλίο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές», του Γεώργιου Παραλίκα που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «εμπρός»
