Εν Ναυπάκτῳ τῇ…: Μια ενδιαφέρουσα απογραφή

Του Γεώργιου Α. Παραλίκα

Μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους, στις 23/6/1829 έγινε η πρώτη καταγραφή των οικογενειών, που κατοικούσαν στην πόλη και που στην πραγματικότητα ήταν ένας ονομαστικός κατάλογος των φαμελιών (οικογενειών). Καταγράφηκαν 121 οικογένειες χωρίς όμως να αναφέρεται ο αριθμός των κατοίκων σε άτομα7. Άξιον απορίας είναι ότι σε αυτή την απογραφή δεν εμφανίζονται καταγεγραμμένοι οι Σουλιώτες, που είχαν εγκατασταθεί στην πόλη (Μπότσαρης, Τζαβέλλας, Βέικος, Πανομάρας κ.λπ.).

Άλλη επίσημη καταγραφή έγινε το 1835. Στο Φ.Ε.Κ.8 που δημοσιεύεται η σύσταση των Δήμων του ελληνικού κράτους αναφέρεται η Ναύπακτος ως πρωτεύουσα του Δήμου, τα χωριά που αποτελούν το Δήμο, η απόσταση των χωριών από την έδρα του Δήμου σε χρόνο, οι οικογένειες των χωριών, ως επίσης και ο αριθμός των κατοίκων κάθε χωριού.

Σ’ αυτή την δημοσίευση οι οικογένειες της πόλης ανέρχονται σε 307 με 1.149 κατοίκους, ενώ για το Μεχμετάκι (Αφροδίτη) που είχε 10 οικογένειες με 46 κατοίκους και απείχε από την έδρα του Δήμου, την Ναύπακτο, 15 λεπτά της ώρας, έχουμε ξεχωριστή καταγραφή.

Την επόμενη πληροφορία την αντλούμε από το βιβλίο του Ιάκωβου Ραγκαβή “Ελληνικά” τ. Α΄. Σύμφωνα με το βιβλίο αυτό, το 1851 η πόλη είχε 313 οικογένειες με 1347 άτομα και συνολικά μαζί με τα χωριά του Δήμου οι οικογένειες ανέρχονταν σε 700 και οι κάτοικοι σε 3.374.

Υπάρχουν και άλλες καταγραφές, που αφορούν γενικά στον Ελληνικό χώρο με αναφορές στη Ναύπακτο, που δημοσιεύονται τόσο στα διάφορα Φ.Ε.Κ. όσο και σε εκδόσεις του Υπουργείου Εσωτερικών με αξιόλογα στοιχεία.

Η πλέον συστηματική απογραφή στο ελληνικό κράτος ήταν του 1879, όπου και αναφέρονται πάρα πολλά στοιχεία για τη σύνθεση του πληθυσμού κάθε Δήμου. Τα στοιχεία αυτής της απογραφής δημοσιεύτηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών με ειδική έκδοση βιβλίου, στο οποίο καταγράφονται όλοι οι δήμοι της χώρας.

Ας δούμε λοιπόν αυτή την απογραφή για τη Ναύπακτο σε αριθμούς:

Ο Δήμος Ναυπακτίδος είχε συνολικά 5.295 κατοίκους. Σ’ αυτόν περιλαμβάνονται η πόλη της Ναυπάκτου και τα χωριά που αποτελούν το Δήμο.

Σύνολο 5.295

Σύνολο  5.295

Σε σύνολο 912 κτιρίων, οικημάτων κ.λπ. στο Δήμο Ναυπακτίδος στεγάζονταν συνολικά 1.241 οικογένειες.

Σύνολο 912

Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι σε μερικές οικίες συστεγάζονταν δύο (2) οικογένειες.

Σύνολο 5.295

Σύνολο 40

Στο βιβλίο, που παρουσιάζει τους Δήμους η καταγραφή και η τοποθέτηση έγινε ανάλογα με τον πληθυσμό που είχε ο κάθε Δήμος. Ανάμεσα σε 351 Δήμους ο Δήμος Ναυπακτίδος κατέχει την 91η θέση με 5.295 κατοίκους. Οι υπόλοιποι Δήμοι της επαρχίας μας έχουν την εξής σειρά:

Οι Οθωμανοί, που αναφέρονται στους αλλοδαπούς, ίσως ήταν Οθωμανοί που παρέμειναν μετά την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους ή ήρθαν ως φυγάδες από τις υπόδουλες περιοχές. Την παρουσία τους επιβεβαιώνει συμβολαιογραφική πράξη11, όπου αναφέρεται ως κάτοικος Ναυπάκτου ο Βασίλειος Αναστασίου, Οθωμανός υπήκοος.

Η απογραφή μας δίνει μια καθαρή εικόνα της σύνθεσης των κατοίκων του Δήμου Ναυπακτίδος, η οποία όμως στην πραγματικότητα είναι η σύνθεση των κατοίκων της πόλης της Ναυπάκτου, τουλάχιστον ως προς τα επαγγέλματα, τη μόρφωση και τους αλλοδαπούς.