Λίγο πριν την αυτοδιοικητική περίοδο του Κλεισθένη Ι και την εφαρμογή της απλής αναλογικής και αισίως 10 χρόνια μέσα σε περίοδο ύφεσης, σταδιακά δείχνουν να δρομολογούνται σημαντικά ζητήματα πολεοδομικού χαρακτήρα που αφορούν τόσο την χώρα όσο και την αυτοδιοίκηση και ειδικά για μας την Ναυπακτία.
Στην χώρα μας η πολεοδομική οργάνωση τέθηκε επί τάπητος από τον 1ο Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και εν συνέχεια από την Βαυαρική διοίκηση του Όθωνα με την εκπόνηση σχεδίων πόλεων στα αστικά κέντρα τα οποία εκπονούνται με τα πρότυπα του σχεδίου της Ερμούπολης.
Τομή στα Πολεοδομικά της χώρας ήταν το Νομοθετικό Διάταγμα του 1923 επί Ελευθέριου Βενιζέλου, που προσπάθησε να οργανώσει τις πόλεις, κωμοπόλεις και συνοικισμούς κατόπιν της Μικρασιατικής Καταστροφής και την απότομη πληθυσμιακή μεταβολή. Ο γενικός οικοδομικός κανονισμός του 1929 και ο νόμος 5269 του 1931 με την πράξη αναλογισμού συμπλήρωσαν τις διατάξεις του διατάγματος και έχουν ισχύ και εφαρμογή ως σήμερα.
Η μεταπολεμική αστικοποίηση έφερε έντονα την ανάγκη ευρύτερης ρύθμισης του χώρου αλλά η θεσμοθέτηση πλαισίου ρυθμιστικών σχεδίων τελικά το 1972 ουσιαστικά δεν εφαρμόστηκε. Η μεταπολίτευση και το Σύνταγμα του 1975 φέρνει επί τάπητος την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και την ανάπτυξη της χωροταξίας. Ο νόμος 947 του 1979 από τον Στέφανο Μάνο περί οικιστικών περιοχών θέτει την βάση για την εκπόνηση ευρύτερων πολεοδομικών ρυθμίσεων την οποία αξιοποίησε στην συνέχεια ο οραματιστής Αντώνης Τρίτσης.
Το όραμα και το τεράστιο έργο του παρόλο την σύντομη θητεία στο Υπουργείο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος έμελλε να αλλάξει την κουλτούρα γύρω από την περιβαλλοντολογική και πολεοδομική πολιτική. Ο νόμος 1337 του Τρίτση το 1983 καινοτομεί και αλλάζει το πολεοδομικό καθεστώς της χώρας με την θέσπιση κτηματολογίου σε όλη την χώρα, την οργάνωση του συνόλου των αστικών κέντρων με γενικά πολεοδομικά σχέδια (ΓΠΣ) και την μελέτη τους με τις επιτροπές πολεοδομικής ανασυγκρότησης (ΕΠΑ), την θεσμοθέτηση και εκπόνηση πολεοδομικών μελετών με Πράξη Εφαρμογής, την μελέτη, καταγραφή και κατηγοριοποίηση των οικισμών, την κήρυξη πληθώρα μεμονωμένων κτισμάτων και άλλα πολλά. Αφήνοντας πραγματικά εποχή ως Υπουργός, με την αποχώρηση του από το Υπουργείο δυστυχώς το έργο του σταδιακά απαξιώθηκε.
Το 1997 πριν την αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση του Σχεδίου Καποδίστρια και προσαρμοσμένο πάνω σε αυτό θεσπίζεται ο νόμος 2508 για την βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών. Καθορίζεται το πλαίσιο για την χωροταξική οργάνωση τόσο ανά κατηγορία όσο και χωρικά με γενικά, ειδικά, περιφερειακά και ρυθμιστικά χωροταξικά σχέδια ως υπερκείμενος σχεδιασμός στα νέα γενικά πολεοδομικά σχέδια (ΓΠΣ) ή σχέδια ολοκληρωμένης οικιστικής ανάπτυξης ανοιχτών πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ) που μελετώνται και θεσπίζονται στα όρια των Καποδιστριακών Δήμων.
Η Καλλικρατική εποχή στην αυτοδιοίκηση το 2010 βρίσκει την χώρα σε οριακή κατάσταση και η θεσμοθέτηση ανανεωμένου χωροταξικού καθεστώτος αρχικά με το Ν.4269 του 2014 κρίθηκε δικαίως αντισυνταγματικό από το Συμβούλιο της Επικρατείας και στην συνέχεια ο νόμος 4447 του 2018, που αντικατέστησε το προηγούμενο, δεν έχει προλάβει να δείξει την όποια μεταστροφή στα εν λόγω θέματα πέρα από τον νεωτερισμό στους όρους αλλά και την αναγκαία κατάργηση ενός επιπέδου πολεοδόμησης.
Το σύνολο αυτής της πολεοδομικής νομοθετικής και μη εξέλιξης της χώρας η Ναύπακτος την έχει ακολουθήσει. Από την Οθωνική περίοδο με το σχέδιο πόλης που θεσμοθετήθηκε με Βασιλικό Διάταγμα του 1838 και με σταδιακές επεκτάσεις του διαμόρφωσε την πόλη πέρα από την Καστροπολιτεία τόσο ανατολικά όσο και δυτικά.
Με το πέρας των χρόνων και απόρροια της πολεοδομικής οργάνωσης της εποχής Βενιζέλου αναθεωρήθηκε και επεκτάθηκε και εκ νέου το ρυμοτομικό της σχέδιο το 1937 με αντίστοιχο διάταγμα φτάνοντας στα όρια της τους χειμάρρους Σκα & Λαγκαδούλα και περιλαμβάνοντας τον Συνοικισμό Αφροδίτης το οποίο είχε μέχρι τότε δικό του ρυμοτομικό σχέδιο από το 1926.
Οι ευρύτερες επεκτάσεις της πόλης το 1955, 1978 και 1980, η θεσμοθέτηση ρυμοτομικών το 1974 στο Λυγιά Νιοκάστρου και στο Καστράκι Παλαιοπαναγιάς το 1977, ο καθορισμός του οικισμού του Ξηροπηγάδου το 1977 και των συνοικισμών Δένδρου το 1979 και Παλαιοπαναγιάς (χωρίς όρια) το 1981 συγκρότησαν μαζί με τα υφιστάμενα όρια ρυμοτομίας της πόλης το πολεοδομικό συγκρότημα που μελετήθηκε από την τοπική ΕΠΑ και για το οποίο θεσμοθετήθηκε το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Ναυπάκτου, Λυγιά και Ξηροπηγάδου το 1988.
Δυστυχώς όπως και με τον Τρίτση έτσι και η μελέτη της ΕΠΑ αλλά και το ΓΠΣ της Ναυπάκτου παρόλο τα πολλά θετικά στοιχεία που είχαν αντί να εφαρμοστούν απαξιώθηκαν. Η ανάπτυξη του πολεοδομικού συγκροτήματος της Ναυπάκτου στην κρίσιμη περίοδο της δεκαετίας του 1980 και 1990 έγινε χωρίς πυξίδα και οι συνέπειες είναι ορατές και εν πολλοίς μη αναστρέψιμες.
Η ώθηση στην αυτοδιοίκηση που έφερε η εφαρμογή του Σχεδίου Καποδίστρια το 1998 συνέβαλε στην εκπόνηση πολλών πολεοδομικών χωροταξικών μελετών σε Δήμους σε όλη την χώρα. Έτσι και στην Ναυπακτία με τους Καποδιστριακούς Δήμους Ναυπάκτου και Αντιρρίου όπου ανατέθηκαν μελέτες Νέου ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ αντίστοιχα.
Δυστυχώς ο ρυθμός εκπόνησης των μελετών αυτών αναχαιτίσθηκε από την εκπόνηση παράλληλα της μελέτης του Ρυθμιστικού της Πάτρας που ως υπερκείμενος σχεδιασμός και σύμφωνα με την τότε κείμενη νομοθεσία καθόριζε το πλαίσιο των δύο αυτών υποκείμενων σχεδιασμών. Δίπλα σε αυτό η αναστολή των αιρετών και των υπηρεσιών να προωθήσουν τις εν λόγω μελέτες και τις διαδικασίες εκπόνησης τους συντέλεσε να περάσει ο ούριος άνεμος της Καποδιστριακής εποχής χωρίς την ολοκλήρωση και την θεσμοθέτηση τους.
Στα χρόνια της κρίσης και του Καλλικράτη στην αυτοδιοίκηση το κράτος αρχικά προσπέρασε την ανάγκη χωροταξικής και πολεοδομικής οργάνωσης και το πληρώνουμε ακριβά. Ανάπτυξη χωρίς όραμα και περιβάλλον φιλικό σε αυτήν δεν νοείται και φιλικό περιβάλλον δημιουργείται μόνο με ένα σαφές πλάνο για ένα τόπο, την χωροθέτηση χρήσεων, καθορισμό πλαισίων προστασίας και περιοχές πολεοδόμησης, παράμετροι των τοπικών χωρικών σχεδίων (ΤΧΣ) όπως λέγονται πλέον τα ΓΠΣ.
Σήμερα το κράτος αντί να δίνει κίνητρα για την ολοκλήρωση των μελετών αυτών επιβάλλει προθεσμίες, οι οποίες δυστυχώς επιβάλλονται σε αυτό από άλλους. Έτσι και στην Ναύπακτο βρισκόμαστε αισίως στην εποχή της Ηλεκτρονικής Πολεοδομίας, του Κτηματολογίου και στην Πολεοδομική περίοδο ολοκλήρωσης της μελέτης για το Νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο ή Τοπικό Χωρικό της Δημοτικής Ενότητας Ναυπάκτου που βρίσκετε ακόμη στην Α Φάση και φιλοδοξείτε να ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο.
Αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία για την πόλη και την Ναυπακτία με βασικές προϋποθέσεις την διαβούλευση, την ωριμότητα και την συναίνεση μεταξύ μελετητών, πολιτών, υπηρεσιών και αιρετών. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι αντίστοιχες και για την επιτυχία του νέου εγχειρήματος στην αυτοδιοίκηση, του Κλεισθένη Ι, μολονότι ως σήμερα δεν έχουμε δείξει τέτοια συμπεριφορά τόσο πολεοδομικά όσο και στα αυτοδιοικητικά.
Απαιτείται ωστόσο ένα σαφές όραμα που θα εμπνεύσει πολίτες και φορείς και ο οδικός χάρτης για την υλοποίηση του θα είναι το ΓΠΣ/ΤΧΣ. Ο επικείμενος «Πολεοδομικός Κλεισθένης» και η ολοκλήρωση, ωρίμανση και κύρωση της παραπάνω μελέτης θα καθορίσει σημαντικά την προοπτική και το μέλλον της Ναυπακτίας, ας το αναλογιστούμε σοβαρά για το προσεχές διάστημα.
*ο Κωνσταντίνος Χρ. Πατούχας είναι Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός
(Εκπρόσωπος της ΑΔΚΝ στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Νέου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Δ.Ε. Ναυπάκτου)
