Γράφει η Σπυριδούλα Πιά
Χάρη στην οικονομική ανάπτυξη της ναυτιλίας κυρίως και γενικότερα του εμπορίου στα τέλη του 17ου – 20ου αιώνα αποτέλεσε την κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη του ελληνικού λαού.
Αποτέλεσμα αυτής της οικονομικής ανάπτυξης ήταν να ενισχυθεί για απόκτηση αγαθών που ομόρφαιναν τη ζωή τους, ζωγραφισμένα σπίτια στους τοίχους και ανάγλυφα κεραμικά, ξυλόγλυπτο διάκοσμο, κυρίως στις εκκλησίες και τα αρχοντόσπιτα και κοσμήματα για τις αστικές και βαρύτιμες φορεσιές.
Η Νεοελληνική «Αργυροχοΐα» λαϊκή τέχνη, διασώζει παλιότερα σχήματα που παραδόθηκαν από προηγούμενες γενιές και αποτελούν απόδειξη της συνέχειας της φυλής.
Τα παμπάλαια σχέδια, επαναλαμβάνονται με κάποιες ανατολίτικες και δυτικές επιδράσεις, που αφομοιώνονται και αναπλάθονται από τον λαϊκό τεχνίτη, ο οποίος τους δίνει σφραγίδα τοπικιστική.
Στα Κράβαρα ιδιαίτερα, η Αργυροχοΐα ήταν πολύ αναπτυγμένη πιο πολύ κι απ’ την Ήπειρο. Οι λαϊκοί τεχνίτες παίρνουν τα θέματά τους, από τις δοξασίες, τα έθιμα, εκφράζει τη λαϊκή ψυχή και τους δημιουργούς της.
Τα πολύτιμα αγαθά της εποχής εκείνης αποταμιεύονταν σε κινητή περιουσία, δηλαδή τα φορούσαν επάνω τους άνδρες και γυναίκες (Π.χ. ασημοκοπανισμένα όπλα, ντουφέκια, κουμπούρες, πάλες, παλάσκες κ.λπ.). Οι γυναίκες, επίσης, φορούσαν ποικιλόμορφα κοσμήματα (βραχιόλια, καρφίτσες της κεφαλής και του στήθους, θωράκια με φλουριά χρυσά, πόρπες, ασημοθηλιές, κ.λπ..
Η ελληνική Αργυροχοΐα είχε διαδοθεί σε όλο το ελληνικό χώρο και πάρα πολλές φορές οι Τούρκοι με αρπακτικό και άθλιο τρόπο προσπαθούσαν να τα καρπωθούν.
Οι Αργυροχόοι χρυσικοί και ασημοκατασκευαστές, ήταν πλανόδιοι και δεν έλειπαν από κανένα χωριό. Με πρόχειρα εργαστήρια και μεταφερόμενα. Μόνιμα και σπουδαία κέντρα αργυροχοΐας, ήταν: οι Καλαρύτες (Κράβαρα), το Συρράκο, το Νυμφαίο, τα Γιάννενα, το Μέτσοβο, τα Τρίκαλα, η Θεσσαλονίκη, οι Σέρρες, η Παραμυθιά, το Άγιο Όρος, η Κωνσταντινούπολη, η Αργυρόπολη, το Μεσολόγγι, η Λαμία, η Φιλιππούπολη, η Μακρυνίτσα, η Στεμνίτσα Πελοποννήσου, η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος.
Η ελληνική Αργυροχοΐα διακρίνεται σε εκκλησιαστική και κοσμική. Η εκκλησιαστική περιλαμβάνει εκκλησιαστικά σκεύη, όπως Ευαγγελιοκαλύματα, λειψανοθήκες, δισκοπότηρα, εξαπτέρυγα, πλαίσια και βάσεις ξυλόγλυπτων, σταυρών, αρτοφόρια, παγκάρια, θυμιατήρια, καντήλια, πολυκάντηλα, αρχιερατικές ράβδους, δίσκους, στέφανα γάμου, λιβανοθήκες, μίτρες, λεκάνες αγιασμού.
Η κοσμητική των ανδρών ήταν: στα όπλα, στις παλάσκες, στα μεντουλάρια, στα καλαμάρια, στα τάσια για το νερό, στο κύπελλο (ζάφρια) για τοποθέτηση φλιτζανιών. Για τις γυναίκες: στα μυροδοχεία, στα κουτάκια, καθώς και σε μεγάλη ποικιλία κοσμημάτων, όπως γιορτάνια, πόρπες, ζώνες, δαχτυλίδια, βραχιόλια, κοσμήματα και κεφαλόδεσμους.
Σπουδαίοι τεχνίτες της λαϊκής Αργυροχοΐας ήταν ο Αθανάσιος Τζημούρης, Γ. Μπάφας, Δ. Παπαγεωργίου, Διαμαντής, Κοντοχρονίδης, Ποντίκης, Βούλγαρης κ.ά.. Το καθαρό χρυσάφι που χρησιμοποιούσαν ήταν σπάνιο και εκτός από το σκέτο ασήμι χρησιμοποιούσαν και ασήμι επιχρυσωμένο. Η επιχρύσωση γινόταν με διάλυση χρυσού, πολλές φορές χρησιμοποιούσαν βενετσιάνικο νόμισα 24 καρατίων, είναι γνωστά σαν επίχρυσα βενέτικα και έχουν γλυκό ζεστό χρώμα και διατηρούσαν την επιχρύσωση αναλλοίωτη. Οι φτωχότεροι φορούσαν κοσμήματα που γίνονταν με πρόσμειξη ασημιού χαλκού ή από χαλκό και κασσίτερο επαργυρωμένα. Συχνή ήταν η χρήση χρωματιστών λίθων και σπανιότερα ημιπολύτιμων (κοράλλια, τυρκουάζ, αχάτες, αιματοστάτες). Τα κοσμήματα είχαν θεραπευτικές ιδιότητες. Πίστευαν, π.χ. ότι ο αιματίτης, όταν τον φορούσαν σταματούσε την αιμορραγία. Ο χαλκός – βραχιόλι στο χέρι έχει θεραπευτικές ιδιότητες στα αρθριτικά. Επίσης, κάποια κοσμήματα, όπως η γαλαζόπετρα φέρνει τύχη στην ανύπανδρη γυναίκα. Τα κοσμήματα είχαν ανάλογες ιδιότητες και στους αστερισμούς. Π.χ. το Ζαφείρι ταιριάζει στον Λέοντα.
Στα νησιά υπήρξαν κοσμήματα με εξαιρετικά υψηλή αξία, όπου οι ηρωίδες του 1821 (Λασκαρίνα Μουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους) και πολλές άλλες γυναίκες προσέφεραν τα κοσμήματά τους, για να αγορασθούν όπλα για την επανάσταση.
Λαϊκή Ποίηση
«Δως μου μάννα τα φλουριά σου, τη γαλάζια την ποδιά σου,
να την βάλω να χορέψω την καρδούλα σου να κλέψω».
«Καλά πήγαμε και πήραμε τη νύφη
και τώρα στα γυρίσματα τρίχινο το γεφύρι».
Στοιχειό ξεφαντώθηκε δεξιά απ’ το γεφύρι
πιάνει της νύφης τ’ άλογο και του γαμπρού το γκέμι,
κι η νύφη που ’ταν φρόνιμη κι αρχοντομαθημένη,
απλώνει το χεράκι της στην αργυρή της τσέπη.
Μέτρησε όλα τα φλουριά, απάνω εννιά χιλιάδες,
τις δυό δίνει για το γαμπρό, τις άλλες το ατό της».
Παροιμία
«Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός».
Όταν μια φορά ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιουστινιανός πήγε στον Ιππόδρομο, μια γυναίκα πέταξε το πανάκριβο περιδέραιό της μπροστά στον αυτοκράτορα. Ο Αυτοκράτορας ρώτησε ποια ήταν αυτή η γυναίκα. Του είπαν ότι ήταν η Θεοδώρα και τότε εκείνος ζήτησε να την γνωρίσει. Τη γνώρισε και αργότερα την παντρεύτηκε.
Λαογραφικό Μουσείο «Ιωάννης Φαρμάκης»
Αποδοτίας – Ορεινής Ναυπακτίας
