Γράφει η Σπυριδούλα Πιά
Δημοτικό τραγούδι: ένας αφρισμένος καταρράκτης από αίσθημα και υγεία! Ένας ύμνος στη Λεβεντιά. Μια πηγή που αναβλύζει πνευματικό θησαυρό! Ένα ανεκτίμητο δημιούργημα της ψυχής μας. Μια μεγάλη εθνική αξία.
Το δημοτικό τραγούδι καθρεπτίζει την Ελληνική Ιδέα και Ιστορία. Τα δημοτικά τραγούδια είναι ένα πλήθος από ποιήματα, που περιγράφουν και ερμηνεύουν με ιδιαίτερο τόνο τα άπειρα αισθήματα, τους πόθους, του στοχασμούς και τα όνειρα της φυλής μας. Τραγουδάει ο λαός με το δικό του τρόπο, που γι’ αυτόν δεν υπάρχει κανένα ψεγάδι, τα τρία κυρίως βασικά και θεμελιώδη κομμάτια της ζωής, της Αγάπης, της Ξενιτιάς και το θάνατο.
Ο ελληνικός λαός αισθάνθηκε την ανάγκη να μεταβάλλει τον καημό της ψυχής του σε τραγούδι, γιατί είναι πιο ευαίσθητος, πιο συναισθηματικός. Τα δημοτικά τραγούδια έχουν απλότητα, ειλικρίνεια και αρετή. Στα τραγούδια υπάρχει όλη η φύση σε έμψυχη και άψυχη. Συγκέντρωσαν οι ειδικοί σε συλλογές πολλά τραγούδια. Μια από τις καλύτερες η συλλογή του Ν. Πολίτη που κυκλοφόρησε το 1914. Ένας γερμανός ποιητής αποκαλεί αυτά τα τραγούδια «ύπατο μνημείο ανθρώπινης διάνοιας». Ο γάλλος Φωριέλ γράφει: «Αν οι Έλληνες καλλιεργήσουν τη δημοτική ποίηση και μουσική, θα φτάσουν και θα ξεπεράσουν τον πολιτισμό των άλλων λαών της Ευρώπης». Ο ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς αναφέρει: «όσοι δεν ένιωσαν το μεγαλείο της Ελληνικής δημοτικής παράδοσης, απλώνουν το χέρι και ζητιανεύουν ξεφτίδια ξένης σοφίας και κουρέλια ξένης τέχνης». Ο Ν. Πολίτης, ο μεγάλος λαογράφος γράφει: «Η υπεροχή της Δημοτικής ποιήσεως οφείλεται στην αλήθεια, στην αρετή κ.λπ.».
Ακριτικά: Τα ακριτικά τραγούδια τοποθετούνται στον 9ο αιώνα. Διηγούνται τους ηρωισμούς, τα κατορθώματα και τη ζωή των ακριτών του Βυζαντίου. Κεντρική μορφή είναι ο Διγενής Ακρίτας. Εδώ εξυμνούνται οι περιπέτειες και τα κατορθώματα του Διγενή, που έχει όλες τις πολεμικές αρετές με ανεξάντλητη αντοχή και δύναμη. Η φαντασία του λαού τον προβάλλει σαν τον ιδανικό ήρωα. Του δίνει τη νεότητα του Αχιλλέα, τη δύναμη του Ηρακλή και τη δόξα του Αλεξάνδρου. Η ανθρώπινη δύναμη θεοποιείται. Το πάλεμα του Διγενή με τον Χάροντα, είναι το κορύφωμα της λεβεντιάς. Είναι ασταμάτητος ο αγώνας.
Παραλογές: Γεννήθηκαν στη Μ. Ασία, Κύπρο και Δωδεκάνησα, αλλά αγαπήθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Τα τραγούδια αυτά μας διηγούνται. Ο λαός πιστεύει στους άγραφους νόμους. Πολλά τα στοιχεία: αγνότητα, στοργή, αγάπη, πάθος. Ένα πολύ ωραίο τραγούδι, είναι του «νεκρού αδελφού». Σ’ αυτό βλέπουμε τη μεγάλη αγάπη και φροντίδα της μάνας, το μίσος για την Ξενιτειά. Η κατάρα της μάνας ξεσηκώνει ακόμα και νεκρούς.
Κλέφτικα: Είναι βγαλμένα από την ελληνική ψυχή. Περιγράφουν τους αγώνες και τη ζωή των κλεφτών. Είναι το βάλσαμο της ψυχής του λαού που καταπραΰνει και θεραπεύει τους πόνους της ελληνικής καρδιάς. Άλλα αναφέρονται σε επώνυμους κι άλλα σε ανώνυμους ήρωες. Πολλά τραγούδια έγιναν από οπλαρχηγούς, που είχαν και στιχουργικές ικανότητες, όπως ο Κολοκοτρώνης κι ο Μακρυγιάννης. Είναι τόσο γλαφυρά που νομίζεις πως σε εκείνα τα ελληνικά βουνά, κοντά στο μεγαλείο της ψυχής ακούς τα καρυοφύλλια να βροντούν.
Ιστορικά: Μιλούν για εντυπωσιακά ιστορικά γεγονότα. Ο θρήνος γίνεται τραγούδι. Φαίνεται καθαρά η ελληνική λεβεντιά. Αδιαφορούν για το θάνατο οι άνδρες, αλλά και οι γυναίκες, οι Σουλιώτισσες.
Θρησκευτικά–Λατρευτικά: Έχουν αρχαία καταγωγή από θρησκευτικές παραδόσεις για να καταλήξουν στα ποικιλόμορφα Κάλαντα Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς. Περιέχουν θερμές ευχές και εγκώμια στους νοικοκυραίους.
Τραγούδια αγάπης: Αυτά υμνούν με δροσερές ποιητικές εκφράσεις την ομορφιά, την αγάπη και τον έρωτα. Αυτά τα αισθήματα ξεχείλισαν κι έγιναν τραγούδι. Λένε για τα κάλλη της αγαπημένης, τις υποσχέσεις, τους όρκους. Τα τραγούδια της αγάπης δεν έχουν όλα ενθουσιασμό. Μερικά είναι μελαγχολικά, γιατί ο πόνος ξεχειλίζει ευκολότερα από τη χαρά.
Τραγούδια γάμου: Αναφέρονται στο γάμο, τα αρραβωνιάσματα και συνοικέσια. Περιέχουν ευχές για τους μελλόνυμφους, τους νιόπαντρους, τους συμπεθέρους και τους προξενητάδες. Δεν είναι όλα και τόσο ευχάριστα, γιατί η μάνα είναι λυπημένη που θα φύγει η κόρη της.
Νανουρίσματα: Ένα ξεχωριστό είδος τραγουδιών που γλυκοκοιμίζουν τα μωρά με τρυφερότητα. Περιέχουν σκέψεις, συναισθήματα και όνειρα για το μέλλον και τη ζωή των παιδιών. Για τη μάνα όλα είναι πλούσια. Τα όνειρά της ξεπερνούν κάθε εμπόδιο. Κάθε όνειρο περιέχει και μια παράκληση προς την Παναγία.
Τραγούδια της Ξενιτειάς: Όσοι δεν μπορούσαν να αντέξουν την πικρή σκλαβιά, πήγαιναν στα ξένα για να αναπνεύσουν ελεύθερο αέρα. Ο πόνος του χωρισμού μεγάλος. Η ξενιτειά και ο θάνατος αδέλφια λογιούνται. Γι’ αυτά μας λένε τα τραγούδια αυτά. Περιγράφουν τις στιγμές του αποχωρισμού και δεν διαφέρουν πολύ από τα μοιρολόγια. Ο νέος που φεύγει πονά για τον τόπο του, και τους δικούς του. εκεί που θα πάει δε θα ’χει τη ζεστασιά του σπιτιού και την αγάπη των συνανθρώπων του. Μελαγχολία τον δέρνει και σαν άλλος Οδυσσέας νοσταλγεί την επιστροφή, γιατί στα ξένα τον τρομάζει ο θάνατος. Πολλές φορές γυρίζει στην πατρίδα του, τότε τα τραγούδια της ξενιτειάς είναι χαρούμενα, τα μάτια δακρύζουν από χαρά. Χαρακτηριστικό είναι το τραγούδι «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου».
Μοιρολόγια – Τραγούδια του Χάρου: Πρόκειται για συγκλονιστικά θρηνολογήματα μεγάλης ποιητικής αξίας, που αναφέρονται σε αγαπημένους νεκρούς. Πολύ πικρός ο θάνατος, πολύ γλυκιά η ζωή! Θλιβερά τραγούδια της Ηπείρου, της Μάνης, της Λευκάδας, των Κραβάρων.
Υπάρχουν τραγούδια Διδακτικά γνωμικά – Κοινωνικά
Σατυρικά Τραγούδια: Σατιρίζουν διάφορους χαρακτηριστικούς τύπους του χωριού, τον κατεργάρη με τα διάφορα ελαττώματα.
Εργατικά Τραγούδια: Στα εργατικά τραγούδια ο ρυθμός απαλλάσσει τον άνθρωπο από την κούραση. Αυτά συνοδεύουν την εργασία και κάνουν πιο κανονικές τις κινήσεις. Ο γάλλος Φωριέλ, συγγραφέας και μελετητής των Δημοτικών τραγουδιών, λέει ότι το δημοτικό τραγούδι πρέπει να πάρει τη θέση που του ανήκει, γιατί αποτελεί τη σύγχρονη Ιλιάδα της Ελλάδας.
Δεισιδαιμονίες: «Το λάλημα του χαροπουλιού (κουκουβάγια) κοντά σε σπίτι ή σε στέγη προμήνυε θάνατο. «Αν ακούσουν πρωί, πρωί την Άνοιξη τον κούκο να λαλεί, κουμπώνονται».
Λαογραφικό Μουσείο «Ιωάννης Φαρμάκης»
Ελατόβρυση Αποδοτίας ορεινής Ναυπακτίας
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “εμπρός”
