Γράφει η Σπυριδούλα Πιά
Το χωριό πριν από την επανάσταση του ’21, είχε ένα καθεδρικό Ναό, δύο παρεκκλήσια και πάρα πολλά ξωκκλήσια. Σήμερα εκτός από την Αγία Τριάδα, σώζονται τρία μονάχα ξωκκλήσια από τα οκτώ που υπήρχαν στο χωριό και άλλα τρία τουλάχιστον στην Αρχαία Αλίκυρνα (Αλικόραινα).
Εξωκκλήσια πολλά υπήρχαν άλλωστε προεπαναστατικά, όχι μόνο στο δικό μας χωριό, αλλά και σε όλα τα χωριά της πατρίδας μας. Ο λόγος είναι απλός. Πρώτα-πρώτα, οι Τούρκοι δεν έδιναν σημασία στα ξωκκλήσια και μάλιστα τ’ άφηναν αφορολόγητα.
Έτσι, λοιπόν, οι πρόγονοί μας μπορούσαν να εκτελούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Επίσης, στα Κράβαρα δεν ήταν εύκολο ν’ ανέβουν. Ένας άλλος λόγος και ίσως ο πιο σοβαρός που έκτιζαν πολλά τέτοια ξωκκλήσια, ήταν ότι δινόταν έτσι η ευκαιρία να γίνονται πολλά μικρά πανηγύρια, όταν τιμούσαν τη μνήμη του Αγίου, στο όνομα του οποίου ήταν χτισμένο το ξωκκλήσι. Μαζεύονταν προσκυνητές από τα γύρω χωριά και μπορούσαν, χωρίς να δημιουργούν υποψίες, να μεταφέρουν μηνύματα, να ανταλλάσσουν σκέψεις σχετικά με την επανάσταση, σχεδόν κάτω από την μύτη των Τούρκων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, τα ξωκκλήσια αυτά κατά κανόνα χτίζονταν σε κατάλληλες θέσεις, απ’ όπου ήταν εύκολη η επισκόπηση μεγάλης περιοχής ολόγυρα, ώστε σε περίπτωση κινδύνου να μπορούν να ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, επίσης, και κάτι άλλο, ότι τα ξωκκλήσια αυτά χτίστηκαν και για καθαρά ατομικούς θρησκευτικούς λόγους, όπως για την εκπλήρωση κάποιου τάματος, για την ικανοποίηση κάποιου αιτήματος ακόμη και για ψυχική σωτηρία.
Μετά την επανάσταση τα ξωκκλήσια που ήταν μακρινά χτισμένα σε βουνοκορφές και απότομες πλαγιές, άρχισαν σιγά-σιγά να εγκαταλείπονται. Είναι γνωστό σε όλους το παιδικό τραγουδάκι που έλεγε:
«Στο βουνό εκεί ψηλά, είναι εκκλησιά ερημική,
δεν έχει ψάλτη, ουδέ παππά
ένα καντήλι θαμπερό και έναν πέτρινο σταυρό
έχει στολίδι μοναχό, το εκκλησάκι το φτωχό.
Μα ο διαβάτης σαν περνά, στέκεται και το προσκυνά
και με ευλάβεια πολύ τον άσπρο του σταυρό φιλεί» (δις)
Αυτό το απλό τραγουδάκι μάς δείχνει ακριβώς την εγκατάλειψη. Μετά την απελευθέρωση μόνο όσα ήταν κοντά σε χωριά ή κτήματα των χωρικών είχαν κάποια περιποίηση και προσοχή και έτσι διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα. Έτσι όπως προανέφερα, έμειναν από τα οκτώ τρία, στην Αρχαία Αλίκυρνα (Αλικόρενα) κανένα.
Ύστερα απ’ αυτή την ιστορική διευκρίνιση, ας προσέξουμε τον καθεδρικό Ναό και τα ξωκκλήσια. Η Αγία Τριάδα, ο καθεδρικός ναός που βρίσκεται σήμερα στην πλατεία, ήταν χτισμένος στην άκρη του χωριού, για λόγους σκοπιμότητας. Έπρεπε να είναι σε θέση που να διακρίνεται από τα καραούλια που φύλαγαν ολόγυρα για να μην έρθουν Τούρκοι και γενικά εχθροί. Ένας δεύτερος και κύριος λόγος ήταν, ότι εκκλησιάζονταν πολλές φορές οι αρματωλοί και οι κλέφτες στο Ναό, σε περίπτωση κινδύνου θα έπρεπε να είναι εύκολο να ειδοποιηθούν και να μετακινηθούν γρήγορα, για να πιάσουν τις κατάλληλες θέσεις για άμυνα, μόλις τα καραούλια έδιναν το σύνθημα. Αυτό δεν ίσχυε μόνο για την Ελατόβρυση, αλλά σχεδόν για όλα τα χωριά των Κραβάρων (ορεινή Ναυπακτία).
Αλλά και ένας τρίτος λόγος, ήταν να μπορούν να απομακρυνθούν και οι χωρικοί που ήταν το εκκλησίασμα, σε ώρα κινδύνου. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι Τούρκοι πολλές φορές έκαναν έφοδο, τα γνωστά (γιουρούσια), την ώρα της λειτουργίας, ελπίζοντας ότι θα μπορούσαν να συλλάβουν κάποιον καταδιωκόμενο την ώρα που βρισκόταν στην Εκκλησία (οι Κλέφτες).
Στην Ελατόβρυση όλα τα εκκλησάκια διατηρήθηκαν χάρις σ’ έναν μοίραρχο σημερινό Καλόγερο, τον Τάσο (Λογγίνο) καραγιάννη, που τα διέσωσε δίνοντας χρήματα από το μισθό του. Επίσης, οι σύλλογοι, κι ο Ασημάκης ο Καραδήμος (αστυνομικός) που τα διατηρεί καθαρά.
Λαογραφικό Μουσείο «Ιωάννης Φαρμάκης»
Αποδοτίας – Ορεινής Ναυπακτίας
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “εμπρός”
