Γράφει η Σπυριδούλα Πιά
Ο Σεπτέμβρης είναι ο μήνας που ο γεωργός μαζεύει τους καρπούς του μόχθου του.
Αμέσως μετά αρχίζει ο Τρύγος, γι’ αυτό τον ονομάζουν «Τρυγητή». Τρυγούν τ’ αμπέλια πάντα καλόκαρδα και τραγουδιστά. Βράζει ο μούστος στις Τραπεζονιές (μεγάλα ξύλινα δοχεία σαν κάδοι τεράστιοι) και σε λίγο το αγαπημένο υγρό του Βάκχου ρέει στα βαένια (βαρέλια), που είναι στη σειρά παρατεταγμένα στο κατώι, φρεσκοπλυμένα με σφηνωμένες τις δούγιες.
Στις τραπεζονιές, θα γίνει η ζύμωση του μούστου με τα τσιπροστάφυλα, κατόπιν θα γίνει η μετάγγιση στα βαρέλια και οι τραπεζονιές θα μείνουν με τα στέμφυλα (τσίπουρα) ως άχρηστο πια υπόλειμμα, σαν υποπροϊόν στο πάτο της τραπεζονιάς.
Τα στέμφυλα (τσίπουρα) δεν είναι άχρηστα, δεν είναι για πέταμα. Τον Οκτώβριο με Νοέμβριο, στήνονται τα ρακοκάζανα στο ροκαριό, κοντά σε κάποια βρύση ή ρεματιά και σε μέρος που δεν έχει άνεμο. Χρειάζεται τρεχούμενο νερό. Εκεί θα ανοιχτεί κάποιος λάκκος να χωράει τα ξύλα της φωτιάς και θα τοποθετήσουν το ρακοκάζανο.
Το ρακοκάζανο είναι χάλκινο καζάνι με μεγάλη κοιλιά και μεγάλο θολωτό καπάκι, με δύο γερές χειρολαβές όμοιο με κείνο που ψήνουν τα εργοστάσια μπύρας και συνδέεται με έναν χάλκινο σωλήνα μήκους 1-2 μέτρα.
Το καπάκι θα σφραγισθεί με λάσπη ή με ζυμάρι ή με γελαδοβουνιά ένα γύρω, να μην παίρνει αέρα, να μην βγαίνει αχνός και από κάτω βάζουν φωτιά. Ο Σωλήνας περνάει από μια ξύλινη κάδη με νερό και μια καρούτα και κρυώνει ο ατμός.
Γι’ αυτό τα ρακοκάζανα στήνονται δίπλα σε πηγές, ρέματα ή βρύσες, γιατί απαραιτήτως με το βράσιμο του χυμού ο ατμός θα περάσει στο σωλήνα κρυώνει καθώς περνάει στην ξύλινη καρούτα με το νερό και τρέχει σταγόνα – σταγόνα στην άκρη που είναι τοποθετημένο ένα δοχείο κατσαρόλας. Κατακάθαρη πια η ρακή.
Στη Φωκίδα όταν γινόταν η απόσταξη ήταν γιορταστική, νυχτερινή η ατμόσφαιρα. Εκεί έψηναν κάστανα στη χόβολη, έτρωγαν καρύδια, τραγουδούσαν και έλεγαν αστεία.
Το ρακί το φύλαγαν για φάρμακο, για εντριβές, ήταν το οινόπνευμα που ήταν άγνωστο στο χωριό. Για να γίνει πιο δυνατό, έριχναν 1-2 πιπεριές κόκκινες καυτερές και έκαναν την εντριβή.
Δοκίμαζαν το ρακί αν ήταν γνήσιο, ρίχνοντας λίγο στη φωτιά κι όταν άναβε φλόγα, καταλάβαιναν ότι ήταν γνήσιο.
Πολλές φορές μεταποιούσαν το ρακί σε πόντζι. Έβαζαν ζάχαρη στο μπρίκι και μια κουταλιά μέλι, το έβαζαν στη χόβολη, θράκα και μακριά από τη φλόγα και σιγόβραζε λίγο και ζεσταινόταν καλά, έτσι που να γίνει πιο ζεστό και θεραπευτικό, ταυτόχρονα ήταν ευχάριστο στην πόση.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας «εμπρός»
