Οι εκδόσεις Ίκαρος, η Αδελφότητα Ναυπακτίων Νομού Αττικής «Ο Έπαχτος» και το καφέ-βιβλιοπωλείο Adagio II, διοργανώνουν για αύριο Σάββατο 4 Μαρτίου, στις 7 το απόγευμα, ένα άκρως ενδιαφέρον εργαστήρι για «ανήσυχους γονείς». Παρών σε αυτό ο ψυχίατρος-παιδοψυχίατρος και συγγραφέας Αθανάσιος Αλεξανδρίδης, ο οποίος σήμερα μας μιλά στην «εμπρός» σε μία πρώτη εισαγωγική συζήτηση για τα όσα θα ακολουθήσουν αύριο.
Διαβάζουμε στην πρόσκληση ότι θα λάβει χώρα ένα εργαστήρι για ανήσυχους γονείς. Εξηγήστε μας λίγο τον όρο…
Αυτό το εργαστήρι αποτελεί συνέχεια μίας σειράς τεσσάρων βιβλίων, που έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Ίκαρος, και προέκυψαν από συναντήσεις που έκανα με γονείς από ένα δημοτικό σχολείο της Αττικής. Οι συμμετέχοντες είχαν ανάγκη να ρωτούν διάφορα πράγματα για την ανάπτυξη των παιδιών τους, αλλά και το πως οι ίδιοι αντιλαμβάνονται το ρόλο τους σε αυτή τη διαδικασία. Έτσι προέκυψαν τα βιβλία, αλλά και η επιθυμία μου στη συνέχεια το ίδιο να γίνεται και σε άλλα μέρη. Στο εργαστήρι καλούνται άνθρωποι που είναι ανήσυχοι στο πνεύμα, θέλουν να θέσουν ερωτήματα και μαζί να περιεργαστούμε τι είναι το παιδί τους σήμερα, πως μπορούν να το καταλάβουν, αλλά και πως να προχωρήσουν σε μία πιο δημιουργική επικοινωνία.
Ανήσυχοι γονείς… υπάρχουν δηλαδή και γονείς που δεν είναι ανήσυχοι ως προς τα θέματα που αφορούν στα παιδιά τους;
Η σειρά απευθύνεται στους γονείς που σκέφτονται, λυπάμαι που το λέω αλλά δε σκέφτονται όλοι. Απευθύνεται και έχουν βοηθηθεί πάρα πολύ οι παιδαγωγοί και γενικότερα οι άνθρωποι οι οποίοι δουλεύουν στο χώρο της παιδαγωγικής. Κι αυτό γιατί με τα τέσσερα βιβλία έχω καλύψει όλο το φάσμα της ανάπτυξης ενός παιδιού, από την ενδομήτριο ζωή μέχρι την εφηβεία.
Ας πούμε δύο λόγια για το κάθε βιβλίο ξεχωριστά. Το πρώτο έχει τον τίτλο «Παιδικοί έρωτες». Τι πραγματεύεται;
Σε αυτό το βιβλίο αναπτύσσω όλο αυτό που λέμε ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Μιλώ γα τον έρωτα, όχι με τη στενή έννοια, αλλά τον έρωτας για τη ζωή, αυτό που εμείς οι ψυχαναλυτές λέμε… έχω μέσα μου μία ενέργεια. Μιλάμε για την κίνηση, την ορμή που έχουμε μέσα μας να συναντήσουμε τον κόσμο, να κατασκευάσουμε μέσα στην ψυχή μας εικόνες και καταστάσεις μέσω των οποίων θα τον κατανοήσουμε. Και αυτό είναι μία μακρά διαδικασία από την ενδομήτριο ζωή και εξελίσσεται στην πορεία του χρόνου, αναλύοντας διάφορες φάσεις αυτού, από την εσωτερική του ανάπτυξη, τη σχέση με τον κόσμο και φυσικά τη σχέση με τους γονείς, οι οποίοι αποτελούν τον πρώτο κόσμου των παιδιών.
Το βιβλίο είναι δομημένο σε διάφορα κεφάλαια, όπως και τα υπόλοιπα, και θα δείτε ότι είναι φτιαγμένο με μία μαιευτική μέθοδο, δηλαδή ξεκινά με ένα ερώτημα ενός γονέα βάσει ενός περιστατικού, και εκεί ακολουθεί μία συζήτηση που εμπλέκονται και άλλοι γονείς. Αφού δημιουργηθεί μία δεξαμενή σκέψης, εκεί κάνω κάποιες θεωρητικές αναπτύξεις και ψυχολογικές οδηγίες. Αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως, μεταξύ άλλων, είναι να μπαίνουν στη θέση του παιδιού οι γονείς και να σκέφτονται.
Επόμενο βιβλίο είναι οι «Παιδικοί φόβοι». Μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή ενός παιδιού…
Εδώ δουλεύω κυρίως το θέμα των φόβων, το άγχος, την αγωνία, τον τρόμο και τον πανικό, καθώς υπάρχει μία τεράστια γκάμα τέτοιων συνθηκών που ζουν παιδιά, γιατί τα παιδιά ζουν πάρα πολλούς φόβους, γιατί είναι μικρά και αδύναμα, αλλά και γιατί πολλοί γονείς έχουν φόβους που τους περνούν στα παιδιά τους, ή έχουν φόβους που κάνουν προβολή στα παιδιά.
Αυτό της προβολής των γονιών στα παιδιά υπάρχει και σε ένα ακόμα βιβλίο, το «Πάμε σχολείο;», όπου ο γονιός βλέπει μέσα από το παιδί τα δικά του θέλω, πράγματα που δεν ο ίδιος δεν έκανε…
Σε όλα τα βιβλία υπάρχει αυτό, γιατί συμβαίνει δυστυχώς πάρα πολύ. Στο βιβλίο αυτό αφιερώνεται περισσότερος χώρος γιατί οι γονείς έχουν πολλές προσδοκίες από τα παιδιά και εκεί μπορούν να δημιουργηθούν μεγάλες εντάσεις και συγκρούσεις, είτε εμφανείς, είτε λανθάνουσες, όπου το παιδί μπορεί να δείχνει συμμόρφωση αλλά βγάζει την αντίδρασή του με άλλο τρόπο πχ με ψυχοσωματικά συμπτώματα, μία απόσυρση από άλλες δραστηριότητες κλπ.
Προσπέρασα το τρίτο βιβλίο, το «Χτίζοντας ταυτότητα». Πείτε μας και γι’ αυτό τι περίπου πραγματεύεται…
Δεν τίθεται θέμα σειράς, καθώς τα βιβλία αυτά δε διαβάζονται με αυτό τον τρόπο απαραίτητα, ενώ ούτε το υλικό προέκυψε με αυτό τον τρόπο. Ήταν μία ζωντανή ομάδα που κράτησε περίπου δέκα χρόνια, όπου τα θέματα που έμπαιναν στις συζητήσεις δεν είχαν μία συγκεκριμένη ακολουθία. Εγώ στη συνέχεια πήρα το υλικό, το δούλεψα και το συγκρότησα σε τόμους.
Το τρίτο βιβλίο είναι ένα, επιτρέψτε μου να πω, σπάνιο βιβλίο, διότι για τα άλλα έχουν γράψει πολλοί συνάδελφοι, όμως γύρω από την ταυτότητα έχουν γραφτεί ελάχιστα. Προσωπικά πιστεύω ότι είναι ο κύριος άξονας ανάπτυξης ενός παιδιού, που θεμελιώνεται από την αρχή και εξελίσσεται στη διάρκεια της ζωής, όμως αν δεν μπουν καλά θεμέλια, δηλαδή μία ταυτότητα που να συνάδει με το περιβάλλον, τότε θα έχουμε μία προσωπικότητα που θα παραπαίει, συνθήκη πολύ δύσκολη στον κόσμο που ζούμε. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι αυτό που εντοπίζεται από πάρα πολλούς, ως μείζον θέμα στον 21ο αιώνα, είναι το πρόβλημα της ταυτότητας.
Έχοντας εμπειρία χρόνων πλέον, θεωρείτε ότι στο κεφάλαιο των σχέσεων γονιών-παιδιού υπάρχουν σταθερές αλλά και μεταβλητές ανάλογα με την εποχή;
Υπάρχουν σταθερές τουλάχιστον δύο αιώνων, καθώς σε αυτή την περίοδο έχουμε μία οικογένεια που αναγνωρίζει την αξία του ατόμου μέσα σε αυτή. Μία σταθερά των παιδιών είναι να αναγνωριστούν ως άτομα αυτόνομα, να τους αναγνωριστεί από τους γονείς δηλαδή η ταυτότητά του, με όλες τις ιδιαιτερότητες που μπορεί αν έχουν, τις αποκλίσεις από αυτό που οι γονείς μπορεί να προσδοκούν. Από την άλλη έχουμε τους γονείς που χαίρονται την αυτονομία των παιδιών τους και απολαμβάνουν το ότι με τη βοήθειά τους είναι ελεύθερα παρά εξαρτημένο από αυτά. Θεμελιώδης επίσης είναι η αγάπη, ή το ότι μπορούμε να συζητάμε και να επιλύουμε τα θέματα που μπορεί να προκύπτουν. Θεμελιώδης ακόμα είναι οι απώλεια μέσα στους κόλπους μίας οικογένειας, ή οι μεγάλες μεταβολές.
Έχουμε όμως και νέες συνθήκες, όπως κατά τη γνώμη μου τι ότι τα παιδιά εκτίθενται πλέον όχι από την οικογένεια αλλά από την κοινωνία στη σεξουαλικότητα, αναπτύσσοντας μία σειρά από ψευδοσυμπεριφορές ωριμότητας ενώ ακόμα ψυχικά δεν είναι έτοιμα για κάτι τέτοιο, και μιλώ για τα παιδιά προς το τέλος του δημοτικού ή στις αρχές του γυμνασίου.
Κλείνοντας τη συζήτησή μας, και αφού δώσουμε ραντεβού για το βράδυ της εκδήλωσης, πείτε μας δύο λόγια και για τη Ναύπακτο που θα σας φιλοξενήσει. Τι εικόνα έχετε γι’ αυτή;
Έχω έρθει πολλές φορές στο παρελθόν, από μικρό παιδί μου άρεσε πολύ, κυρίως η θέα από το κάστρο ή η ανάβαση σε αυτό. Στο δικό μου μυαλό είναι συνδεδεμένη με το Μεσολόγγι. Θα έρθω και πάλι με μεγάλη μου χαρά και νομίζω πως θα περάσουμε ωραία.
Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης
Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος, διδάσκων ψυχαναλυτής της Γαλλικής Ψυχαναλυτικής Ένωσης (APF), της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (ΕΨΕ) και της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης (ΙΡΑ), διδάκτωρ της Ιατρικής και της Φιλοσοφικής (Ψυχ.). Από την «Εικόνα του σώματος των σχιζοφρενών» (1982) μέχρι σήμερα έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό εργασιών σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, περιοδικά, συλλογικά και ατομικά βιβλία. Κύριοι τομείς των ενδιαφερόντων του είναι η θεωρία της ψυχανάλυσης, οι ψυχώσεις, τα αρχαϊκά και τα συλλογικά τραύματα, η ψυχοσωματική, η ψυχογλωσσολογία και η αισθητική. Από το 1992, συστηματικά και παράλληλα με το ψυχαναλυτικό δημοσιοποιεί και το ποιητικό του έργο, εκθέτοντας τον εαυτό του και τον αναγνώστη στη διφωνία και στη διαφωνία των δύο λόγων.