Γράφει ο Γιώργος Ασημακόπουλος
Η Δημοκρατία στηρίζεται στην εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς και την εξουσία. Όταν η εμπιστοσύνη αυτή κλονίζεται ο πολίτης θεωρεί ότι το πολίτευμα δεν είναι ανοιχτό σε όλους και υπερασπίζεται τα συμφέροντα των λίγων, αντί να δουλεύει για το κοινό συμφέρον. Παράλληλα ο πολίτης θεωρεί ότι η συμμετοχή του ίδιου επηρεάζει ελάχιστα τις όποιες αποφάσεις της πολιτικής και της εξουσίας.
Όταν ο πολίτης πάψει να εμπιστεύεται τους αιρετούς του ηγέτες και αποφασίσει ότι αυτοί δεν δουλεύουν για το κοινό συμφέρον και ότι δεν τον λαμβάνουν υπόψη, τότε προσπαθεί να ακουστεί με άλλους τρόπους και ελάχιστα τον απασχολεί αν αυτοί οι τρόποι είναι δημοκρατικοί ή όχι. Η απογοήτευση από τη λειτουργία της αιρετής εξουσίας σε συνδυασμό με την αίσθηση αδυναμίας του κάθε πολίτη, υποβιβάζει τη δημοκρατία στο αξιακό του σύστημα αφού ούτε τον υπηρετεί, αλλά ούτε και τον ακούει.
Η εικόνα που έχουν οι πολίτες για τους θεσμούς της εξουσίας και το πως αυτοί επηρεάζονται από τους πολίτες, ξεπερνά το όποιο θετικό αποτέλεσμα των δράσεων της εξουσίας. Όσα έργα και να κάνει ένας αιρετός, όσο και να μειώσει την ανεργία ας πούμε, ό,τι αποτέλεσμα και να καταφέρει, ο πολίτης θα τον βλέπει ως κάποιον που δουλεύει για συμφέροντα άλλων, που τον αγνοεί και που δεν τον ακούει.
Προφανής κατάληξη αυτής της απώλειας εμπιστοσύνης είναι η άνοδος του λαϊκισμού στην εξουσία, αφού οι λαϊκιστές πείθουν ότι αυτοί αποτελούν τους αυθεντικού εκπροσώπου του λαού. Έτσι ο λαϊκισμός γίνεται εκφραστής συμφερόντων παραγκωνισμένων ή αδύναμων ομάδων συντελώντας στην αυξημένη τους πολιτική συμμετοχή. Η καχυποψία προς τους θεσμούς επιτρέπει στον λαϊκιστή να υποσχεθεί στους πολίτες ότι αρκεί να τον φέρουν στην εξουσία για να ενδυναμωθούν εκείνοι.
Επομένως δεν φταίει ο λαϊκιστής που ο λαϊκισμός δυναμώνει και απειλεί την Δημοκρατία. Αιτία της λαϊκίστικής απειλής είναι το έλλειμμα εμπιστοσύνης που προκαλούν με τις πράξεις και οι αποτυχίες τους οι αιρετοί πολιτικοί. Ένα έλλειμμα εμπιστοσύνης που προκαλείται από οικονομικές ατασθαλίες, αντιλαϊκά μέτρα, αποφάσεις που δεν υπηρετούν το κοινό συμφέρον αλλά τις βλέψεις μικρών ομάδων που έχουν επαφή με την εξουσία και κυρίως, το ψέμα. Η έλλειψη ειλικρίνειας, το ψέμα της εξουσίας είναι το βασικό αίτιο της επέλασης του λαϊκισμού και της απειλής κατά της Δημοκρατίας.
Όταν ο πολίτης αντιληφθεί ότι η δημοκρατική εξουσία του λέει ψέματα, τότε στρέφεται εναντίον της. Συσπειρώνεται γύρο από κάθε πρόσωπο ή πολιτικό σχηματισμό που αφενός αντιδρά στην δημοκρατική εξουσία και ταυτόχρονα προσφέρει μια αληθοφανή ερμηνεία για τις πράξεις των δημοκρατικών θεσμών. Οι ψεκασμένες θεωρίες που ευρέως διακινούνται δεν είναι αποτέλεσμα της ηλιθιότητας της μάζας όπως κάποιο αρέσκονται να λένε. Το έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τους δημοκρατικούς θεσμούς είναι ο καλός αγωγός των ψεκασμένων θεωριών. Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία, γιατί η υποκειμενική εικόνα του πολίτη για τους δημοκρατικούς θεσμούς είναι πιο ισχυρή από το αποτέλεσμα των πολιτικών τους.
Ειδικά όταν πρόκειται για θέματα υγείας, η εμπιστοσύνη του πολίτη προς τους δημοκρατικούς θεσμούς κλονίζεται καταλυτικά. Επομένως, όταν ο Σ. Τσιόδρας -ως εκφραστής της δημοκρατικής εξουσίας- τον Μάρτιο έλεγε ότι οι μάσκες είναι επικίνδυνες γιατί δημιουργούν ψευδές αίσθημα ασφάλειας και τον Αύγουστο λέει για παράδειγμα ότι αυτές αρκούν για να ανοίξουν τα σχολεία με ασφάλεια, μηδενίζει την εμπιστοσύνη του πολίτη προς τους δημοκρατικούς θεσμούς, ακόμα και αν ήθελε να αποκρύψει το γεγονός ότι δεν υπήρχαν αρκετές μάσκες διαθέσιμες. Όταν ο Δήμαρχος Αθηναίων εν μέσω γενικού lock down διοργανώνει τα εγκαίνια της πλατείας Ομονοίας ή ο πρωθυπουργός εγκαινιάζει παρουσία κόσμου που συνωστίζεται ένα σταθμό του μετρό και ο πολίτης παρακολουθεί κλεισμένος σπίτι του υπό την απειλή του προστίμου των 150 ευρώ από τον αυστηρό Ν. Χαρδαλιά, ο πολίτης αναζητά μια αληθοφανή ερμηνεία των πράξεων της εξουσίας, μια εκδοχή διαφορετική από αυτή που παρουσιάζουν οι θεσμοί. Ο πολίτης τότε παύει να εμπιστεύεται το άνοιγμα των σχολείων ή τους επιστήμονες που λένε ότι η μάσκα είναι ασφαλής. Θα συσπειρωθεί γύρω από οποιονδήποτε που θα τον πείσει ότι αυτός είναι ο ειλικρινής εκφραστής των συμφερόντων του, ακόμα και αν λέει αρλούμπες για ψεκασμούς, εξωγήινους και ακτινοβολίες πέντετζί, ή διοργανώνει συγκεντρώσεις ποδοπατήματος μασκών.
Με τον ίδιο τρόπο βέβαια υποσκάπτει την εμπιστοσύνη του πολίτη προς τους δημοκρατικούς θεσμούς και η «αθώα» δέσμευση του Δημάρχου μας για την ημερομηνία ολοκλήρωσης της ανάπλασης του «κάτω δρόμου». Ή όταν ο Δήμαρχος λέει για παράδειγμα ότι δεν υπάρχουν χρήματα για να γίνει ένα κλειστό γήπεδο στη Ναύπακτο και, την ίδια ώρα, δημιουργείται αθλητικό κέντρο σε χωριό της ορεινής Ναυπακτίας με 600.000 ευρώ προϋπολογισμό. Ή όταν γίνεται το έργο της αποχέτευσης με κόστος δυόμισι εκατομμύριια ευρώ, αλλά δεν βρίσκονται επί δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια εικοσιπέντε χιλιάδες για να συνδεθεί το αντλιοστάσιο Ρέκκα στον βιολογικό, με αποτέλεσμα τα λύματα των εργατικών κατοικιών να πηγαίνουν ατόφια στη θάλασσα της Ναυπάκτου. Ή όταν για κομβικά για το μέλλον του τόπου έργα «κόβονται» με τη δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν μελέτες και, την ίδια ώρα, χρήματα κατευθύνονται για την αγορά επιβατικών ΙΧ οχημάτων. Στην περίπτωση αυτή ο δημότης αντιλαμβάνεται ότι το κοινό συμφέρον δεν αποτελεί προτεραιότητα της τοπικής εξουσίας και, επιλέγει και αυτός να εξυπηρετήσει το προσωπικό του συμφέρον με την ψήφο του επιλέγοντας πελατειακά και όχι πολιτικά.
Επομένως οι δημοκρατικοί θεσμοί οφείλουν αντί να επιτίθενται στους πολίτες που στρέφονται προς τον αντιδημοκρατικό λαϊκισμό, να ασκήσουν την αυτοκριτική τους δημόσια και, να προσπαθήσουν να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη του πολίτη προς αυτούς. Αυτή η υποχρέωση βαρύνει το σύνολο του αιρετού πολιτικού προσωπικού, από τον Πρωθυπουργό μέχρι τον Δήμαρχο του πιο μικρού Δήμου της χώρας. Αλλιώς, υποσκάπτουν τη Δημοκρατία και προετοιμάζουν την παράδοση της εξουσίας σε λαϊκιστές.
