Γράφει ο Χάρης Χατζηγεωργίου*
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, αλληλεπιδρούμε και παρουσιάζουμε τον εαυτό μας στους άλλους. Ωστόσο, υπάρχει μια αυξανόμενη διαφορά μεταξύ της διαδικτυακής μας προσωπικότητας και του εαυτού μας εκτός διαδικτύου, αναδεικνύοντας τις αντιφάσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Αφορμή για το παρόν κείμενο λοιπόν είναι οι αντιθέσεις που υπάρχουν μεταξύ της συμπεριφοράς των ανθρώπων στο διαδίκτυο και των πράξεών τους στην πραγματική ζωή, την ανάγκη να προβάλλουν μια διαφορετική εικόνα στο διαδίκτυο και την τάση να είναι πιο εκφραστικοί ή επιθετικοί προς τους άλλους στις εικονικές συζητήσεις. Αυτές οι αντιφάσεις εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την αυθεντικότητα και την ευθυγράμμιση των διαδικτυακών και μη διαδικτυακών ταυτοτήτων μας.
Στη σφαίρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα άτομα συχνά επιμελούνται τα προφίλ και τις αναρτήσεις τους για να παρουσιάσουν μια εξιδανικευμένη εκδοχή του εαυτού τους. Επιλέγουν προσεκτικά το περιεχόμενο που μοιράζονται, δίνοντας έμφαση στα επιτεύγματα, τις περιπέτειες και τις θετικές εμπειρίες τους, ενώ υποβαθμίζουν τα ελαττώματα και τις προκλήσεις τους. Αυτή η επιθυμία προβολής μιας “γυαλισμένης” και επιμελημένης εικόνας μπορεί να οδηγήσει σε μια διαστρεβλωμένη αναπαράσταση του πραγματικού εαυτού του ατόμου. Τα social media προσφέρουν την ευκαιρία για αυτοπροβολή και την κατασκευή μιας φιλόδοξης ταυτότητας που μπορεί να μην ανταποκρίνεται απαραίτητα στην πραγματικότητα. Για αυτό άλλωστε και σημειώνουν τόσο μεγάλη επιτυχία/χρήση, όντας αναπόσπαστα κομμάτια της καθημερινότητας μας ποικιλοτρόπως.
Οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι επίσης πλατφόρμες για την αναζήτηση επικύρωσης και αναγνώρισης. Ο αριθμός των likes, των followers και των σχολίων που λαμβάνουν οι αναρτήσεις γίνεται συχνά μέτρο της αυτοεκτίμησης και της δημοτικότητας. Στα κοινωνικά μέσα, η ανάγκη να προβάλλουμε μια ιδανική εικόνα του εαυτού μας είναι συχνά εξαιρετικά ισχυρή. Κάθε φωτογραφία, κάθε καταχώρηση και κάθε σχόλιο μπορεί να αναπαραστήσει έναν επιθετικό, εντυπωσιακό ή ευτυχισμένο “εαυτό”, αποπροσανατολίζοντας τους άλλους. Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει να είναι πιο δημοφιλείς, πιο ελκυστικοί, πιο επιτυχημένοι, με αποτέλεσμα να προβάλλουν μια εικόνα που απέχει από την πραγματικότητα.
Επιπλέον το διαδίκτυο παρέχει στους ανθρώπους μια αίσθηση ανωνυμίας και αποσύνδεσης από τις συνέπειες των πράξεών τους. Αυτό οδηγεί ορισμένους ανθρώπους να είναι πιο επιθετικοί, αγενείς ή ακόμα και κακεντρεχείς στις συνομιλίες τους. Η απουσία προσωπικής επαφής και η ανωνυμία του διαδικτύου καθιστούν ευκολότερη την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων, χωρίς την αντίληψη των συνεπειών που μπορεί να έχουν στους άλλους. Παράλληλα, η ασπίδα της ανωνυμίας απομακρύνει τις συνέπειες που συνήθως θα προέκυπταν από μια τέτοια συμπεριφορά σε αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο, επιδεινώνοντας περαιτέρω το χάσμα μεταξύ διαδικτυακής και μη διαδικτυακής συμπεριφοράς.
Συμπερασματικά λοιπόν, η συμπεριφορά μας στο διαδίκτυο μπορεί να αποκλίνει σημαντικά από την πραγματική μας ζωή. Ενώ μπορεί να είμαστε ευγενείς, φιλικοί και συνεργάσιμοι στον “κοσμο του διαδικτύου”, η καθημερινή μας ζωή μπορεί να μην αντανακλά αυτές τις ιδιότητες. Οι δραστηριότητες που ασκούμε στο διαδίκτυο μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με τον πραγματικό μας εαυτό, καθιστώντας τον εικονικό μας κόσμο ένα μέρος όπου μπορούμε να δραστηριοποιηθούμε χωρίς περιορισμούς. Τι δείχνει όμως αυτό για τον χαρακτήρα του καθενός πέρα από οθόνες, πληκτρολόγια, likes και comments; Σε μεγάλο βαθμό ματαιοδοξία και έλλειψη ουσίας, θα πουν τα βιβλία ψυχολογίας. Και η λύση;
Την απάντηση έχει δώσει εδώ και δεκαετίες ο γνωστός «Ναυπάκτιος», κάτοικος λιμανιού επί σειρά ετών, Μιγκέλ ντε Θερβάντες:
“The knowledge of yourself will preserve you from vanity.” – Η γνώση του εαυτού σας, θα σας προστατεύσει από τη ματαιοδοξία.
* Ο Χάρης Χατζηγεωργίου μεγάλωσε και ζει στην Ναύπακτο. Είναι επιχειρησιακός σύμβουλος επικοινωνίας σε εταιρεία του ιδιωτικού τομέα, ιδιοκτήτης της εταιρείας Marketing και Επικοινωνίας: Digital Revolver και Υποψήφιος Διδάκτορας Πληροφορικής, του Τμήματος Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών.
