Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές
Του Γεώργιου Α. Παραλίκα
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
- ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟ ΜΟΡΝΟΥ
Ίσως ξενίζει η πληροφορία για ύπαρξη ιχθυοτροφείου στην περιοχή του Μόρνου ποταμού (εκβολές), καθόσον δεν αναφέρθηκε μέχρι τις μέρες μας ύπαρξη ιχθυοτροφείου στην περιοχή μας. Ωστόσο όντως υπήρχε.
Η πρώτη γραπτή πληροφορία υπάρχει στο Φ.Ε.Κ. 9/8.5.1839 στον πίνακα με τα ιχθυοτροφεία της επικρατείας. Σε αυτόν τον πίνακα καταγράφονται τα ιχθυοτροφεία και τα θύννεια124 της χώρας, που ενοικίαζε το κράτος προς τους ιδιώτες, αλλά και αυτά που επρόκειτο να διατεθούν προς ενοικίαση. Μέσα στα προς ενοικίασιν ήταν και το ιχθυοτροφείο του Μόρνου. Φυσικά δεν επρόκειτο περί οργανωμένου ιχθυοτροφείου με υποδομή και εγκαταστάσεις. Λόγω της διαμόρφωσης της παραλίας στις εκβολές του ποταμού τα νερά της θάλασσας ήταν ρηχά και αμμώδη και ως εκ τούτου ήταν τόπος κατάλληλος για αναπαραγωγή και ανάπτυξη αρκετών ιχθύων.
Όπως θα δούμε και παρακάτω, η έκταση του ιχθυοτροφείου δεν περιελάμβανε μόνο τις εκβολές του Μόρνου και του ξηροποτάμου Σκα, αλλά άρχιζε από το λιμάνι της Ναυπάκτου μέχρι τον Καρακόλιθο125 και μάλιστα σε μήκος 50 οργιές από την στεριά.
Ενοικιαστής της παραπάνω έκτασης ήταν για 8 χρόνια ο Παναγιώτης Κότσιαλος, κτηματίας, κάτοικος Χασάνακα (Άγιος Πολύκαρπος). Ο ενοικιαστής του ιχθυοτροφείου με συμβολαιογραφική πράξη126 διόρισε πληρεξούσιο για την διαχείρισή του τον Σωτήρη Ανδρεόπουλο, κάτοικο Ναυπάκτου. Ο Σωτήρης Ανδρεόπουλος με τη σειρά του ενοικίασε το παραπάνω ιχθυοτροφείο στους Ιωάννη Γκόλφη και Φώτη Σαπλαούρα, κατοίκους Μεχμετακίου. Συγκεκριμένα με συμβολαιογραφική πράξη127 οι παραπάνω ενοικίασαν το ιχθυοτροφείο για πέντε και μισό έτη, αρχίζοντας από την ημέρα υπογραφής του συμβολαίου, ήτοι 29/9/1868 και μέχρι την 31/3/1874. Ο Σ. Ανδρεόπουλος τους χορήγησε το αποκλειστικό δικαίωμα να αλιεύουν προς όφελός τους στην έκταση του εν λόγω ιχθυοτροφείου, ήτοι από την παραλία του λιμένος Ναυπάκτου μέχρι το Μοναστηράκι. Η αλιεία γινόταν διά καλαμωτών και δικτύων και μόνο μέχρι 50 οργιές από την παραλία. Το μίσθωμα της ενοικίασης ορίστηκε στις 150 δραχμές ανά έτος. Η συμβολαιογραφική πράξη 118/1869, που αναφέρει την σύσταση του συνεταιρισμού των αλιέων, συμπεριλαμβάνει στα έξοδα του συνεταιρισμού και την ενοικίαση της θάλασσας. Οι δύο συνεταίροι, Ιωάννης Γκόλφης και Φώτης Σαπλαούρας, που αναφέρονται στον συνεταιρισμό, είναι οι ίδιοι που έξι (6) μήνες πριν από την σύσταση του συνεταιρισμού, ενοικίασαν τον παραπάνω χώρο και με την σύσταση του συνεταιρισμού επέτρεψαν και στα υπόλοιπα μέλη την αλιεία στη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή.
Μια και μιλάμε για αλιεία στη Ναύπακτο, αξίζει να αναφερθεί μια αγοραπωλησία σκάφους, που ανατρέπει την αντίληψη ότι η αλιεία με ανεμότρατα εφαρμόστηκε στην περιοχή μας μετά το 1930. Συγκεκριμένα σε συμβολαιογραφική πράξη η Αριστέα, σύζυγος Κων/νου Χρυσανθόπουλου, αναφέρεται ως κάτοχος ενός πλοίου (καϊκιού) χωρητικότητος επτά (7) κόρων με το όνομα «Άγιος Νικόλαος» καταχωρισμένου εις τα νηολόγια του λιμένος Πατρών.
Η μεταβίβαση του σκάφους έγινε με όλα του τα εξαρτήματα και με το αλιευτικό εργαλείο (ανεμότρατα), πρωτοποριακό αλιευτικό εργαλείο για την εποχή, προς τον Κωνσταντίνο Γαρμανή κάτοικο Ναυπάκτου αντί του ποσού των 650 δραχμών.
- ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ
Οι πρόδρομοι των περιπτέρων στη Ναύπακτο ήταν ξύλινα παραπήγματα, που πωλούσαν επί το πλείστον καπνό, τσιγάρα και λιγότερο τα υπόλοιπα είδη και γι αυτό τα ονόμαζαν καπνοπωλεία. Πότε ακριβώς άρχισε η λειτουργία τους δεν είναι γνωστό, όμως σε αρκετές συμβολαιογραφικές πράξεις αγοραπωλησίας προϊόντων τόσο οι μάρτυρες, όσο και οι πωλητές – αγοραστές αναφέρονταν με το επάγγελμα του καπνοπώλη (και όχι του περιπτερά). Τα παραπήγματα αυτά ήταν απλά κιόσκια, χωρίς καμία προστασία από την Πολιτεία και καμιά ιδιαίτερη φροντίδα από τους ιδιοκτήτες. Με την πάροδο του χρόνου η λειτουργία των περιπτέρων απέκτησε νομική βάση και διείπετο από συγκεκριμένες διατάξεις. Την πρώτη γραπτή πληροφορία για την εγκατάσταση και λειτουργία περιπτέρου στην Ναύπακτο την έχουμε από το 1925, όταν ο Ευάγγελος Πατσουράκος, ανάπηρος πολέμου, το Μάρτιο του ιδίου έτους υπέβαλε προς το Μηχανικό Ναυπακτίας αίτηση, με όλα τα δικαιολογητικά, για χορήγηση άδειας περιπτέρου στην πλατεία του Αγίου Δημητρίου. Ο τότε Μηχανικός Ναυπακτίας Δημήτρης Κυπριώτης εξέδωσε την υπ’ αριθμόν 10/1925 άδεια για την εγκατάσταση του περιπτέρου στην προαναφερθείσα θέση. Άγνωστος παραμένει ο λόγος για τον οποίο ο Ευάγγελος Πατσουράκος, ανάπηρος των πολεμικών επιχειρήσεων στην Γευγελή το 1917, και δημότης Αθηναίων -σύμφωνα με τα δικαιολογητικά που υπέβαλε- κατέληξε στη Ναύπακτο και πήρε άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας περιπτέρου.
Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς (1925) ο προαναφερόμενος μηχανικός Δημήτρης Κυπριώτης συνέταξε γνωμοδοτική έκθεση και απεφάνθη, ύστερα από το υπ’ αριθμόν 7242 ε.ε. έγγραφο του Νομάρχου Αιτωλοακαρνανίας και της υπ’ αριθμ. 613 πράξης του Κοινοτικού Συμβουλίου Ναυπάκτου, «ότι δύναται να κατασκευασθεί περίπτερο εις την ανατολική πλατεία της πόλεως Ναυπάκτου εις τον αιτούντα Σταύρο Λίβα, ανάπηρο πολέμου, εις το σημείο όπου υπεδείχθη από εμάς κατά την επί τόπου εξέταση».
Έτσι κατά το έτος 1925 στην πόλη λειτουργούσαν δύο (2) νόμιμα περίπτερα, το ένα απέναντι από τον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου και το άλλο στην ανατολική πλατεία, σημερινή πλατεία Φαρμάκη.
Πέντε χρόνια αργότερα με το υπ’ αριθμόν 11937/1930 έγγραφο της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας χορηγήθηκε άδεια εγκατάστασης περιπτέρου στον ανάπηρο πολέμου Χρήστο Ασημακόπουλο, ο οποίος διέθετε ήδη την άδεια λειτουργίας του. Μάλιστα σε αυτό το έγγραφο επισημαίνεται η ανάγκη να γίνει η εγκατάσταση του περιπτέρου σύμφωνα με τις οδηγίες του επαρχιακού μηχανικού. Το έγγραφο δεν αναφέρει την ακριβή θέση της τοποθέτησης του περιπτέρου. Από τη μαρτυρία του γιου του δικαιούχου, Χρήστου Ασημακόπουλου, του κ. Αθανασίου Ασημακόπουλου, το περίπτερο τοποθετήθηκε αρχικά στην ανατολική πλατεία της πόλεως και μετά μεταφέρθηκε στο Στενοπάζαρο.
Στις 9/2/1931 υποβλήθηκε το υπ’ αριθμ. 1979 έγγραφο της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας προς το Μηχανικό Ναυπακτίας, με την παράκληση να υποδείξει κατάλληλη θέση, για την ανέγερση περιπτέρου κατόπιν αιτήσεως του Κωνσταντίνου Βλαχογιάννη, σε σημείο που να μην παρακωλύεται η ελεύθερη κυκλοφορία. Δεν γνωρίζουμε αν δόθηκε η άδεια ούτε ποια ήταν η θέση ανέγερσης και λειτουργίας του, αν τελικά λειτούργησε.
Τέλος δε με την υπ’ αριθμ. 512/1933 αίτηση, προς τον Μηχανικό Ναυπακτίας, ο Ιωάννης Καραδήμας, ανάπηρος πολέμου, ζήτησε γνωμάτευση για την τοποθέτηση περιπτέρου στην ανατολική πλατεία της πόλης. Πράγματι ο Μηχανικός Ναυπακτίας ενέκρινε τουποδειχθέν σημείο τοποθέτησης περιπτέρου και παράλληλα ενημέρωσε τη Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας για την διεκπεραίωση της υπόθεσης και την χορήγηση της άδειας λειτουργίας του.
Ας σημειωθεί ότι κανένα από τα πέντε (5) προαναφερόμενα περίπτερα δεν τοποθετήθηκε στο χώρο του λιμανιού και της υπαρχούσης πλατείας, αν και εκεί υπήρχε η μεγαλύτερη κίνηση της πόλης, αφού γινόταν η συγκοινωνία με τα καράβια που έφταναν και έφευγαν από τη Ναύπακτο. Πιθανόν σ’αυτό το χώρο να υπήρχαν περίπτερα – κιόσκια, πριν από την εφαρμογή του νόμου που απαιτούσε άδεια για την τοποθέτηση και λειτουργία τους, οπότε δεν υπήρχε λόγος για την τοποθέτηση και λειτουργία άλλων.
(συνεχίζεται)
*απόσπασμα από το βιβλίο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές», του Γεώργιου Παραλίκα που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «εμπρός»
