Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές
Του Γεώργιου Α. Παραλίκα
ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Η Ναύπακτος άργησε, συγκριτικά με άλλες πόλεις, να αποκτήσει Γυμνάσιο. Έτσι πολλά παιδιά της πόλης μας και της επαρχίας γενικότερα έμειναν εδώ μόνο με τη μόρφωση του Ελληνικού Σχολείου (Σχολαρχείου) λόγω οικονομικών δυσχερειών. Οι μαθητές, που είχαν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους μετά το Ελληνικό Σχολείο στο Μεσολόγγι, στην Πάτρα, στο Αγρίνιο, στο Αίγιο, στην Αθήνα και σε άλλα μέρη, ήταν πολύ λίγοι.
Από την εφημερίδα “ΜΕΤΑΒΟΛΗ” πληροφορούμαστε ότι το αρμόδιο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Υπουργείου Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης ενέκρινε την σχετική έκθεση για τη σύσταση Γυμνασίου στη Ναύπακτο και αναμένετο η τελική έγκριση από τον Υπουργό. Πράγματι, η ίδρυση του Γυμνασίου Ναυπάκτου δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. 198/20.7.1923.
Πρώτος Γυμνασιάρχης του νεοσύστατου τότε Γυμνασίου ορίστηκε με την υπ’ αριθμ. 52957/14.11.1923 Διαταγή του αρμόδιου Υπουργείου ο Διον. Χρ. Κορδάτος, ο οποίος ήταν αντιπρόσωπος του Δημοσίου για όλες τις εν γένει ενέργειες για την λειτουργία του Γυμνασίου. Από συμβολαιογραφική πράξη μαθαίνουμε ότι ενοικιάστηκε, ύστερα από μειοδοτικό διαγωνισμό, ανώγειος κατοικία στο κέντρο της πόλης, ιδιοκτησίας Κωνσταντίνου και Ανδρέα Κοζώνη, για την στέγαση του νεοσύστατου τότε Γυμνασίου. Πρόκειται για το ίδιο κτίριο, που στεγαζόταν το Ελληνικό Σχολείο, που είχε ήδη περιέλθει στην ιδιοκτησία Ανδρέα και Κων. Κοζώνη.
Στο ενοικιαστήριο συμβόλαιο αναγράφονταν οι όροι της ενοικίασης, ήτοι η διάρκεια, (δύο έτη), το μηνιαίο μίσθωμα, (150 δραχμές), και άλλοι όροι, που διέπουν την ενοικίαση κτιρίων για στέγαση σχολείων. Ως προαύλιο θα χρησιμοποιούσαν οι μαθητές τον συνεχόμενο του κτιρίου χώρο, όπως αναφέρει το ενοικιαστήριο, αλλά θα έκαναν χρήση και του χώρου, που γινόταν παλαιά η λαϊκή αγορά της πόλης και τώρα είναι η επέκταση του Δημαρχειακού Μεγάρου.
Με την ίδρυση και λειτουργία του Γυμνασίου στην πόλη μας προέκυψε η ανάγκη για ιδιόκτητο κτίριο, πιο μεγάλο και πιο άνετο. Το κράτος δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στην αγορά οικοπέδου και κατασκευή κτιρίου. Αποφασίστηκε λοιπόν να προσφέρουν οι Ναυπάκτιοι το οικόπεδο και το κράτος θα αναλάμβανε το κόστος της κατασκευής του κτιρίου. Οι προσπάθειες συγκέντρωσης χρημάτων για την αγορά οικοπέδου έγιναν από τον αείμνηστο Επίσκοπο Ναυπακτίας και Ευρυτανίας Αμβρόσιο, ο οποίος ίδρυσε το σύλλογο «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» με μέλη εξέχοντες Ναυπακτίους. Σκοπός του συλλόγου υπήρξε η συγκέντρωση χρημάτων για την αγορά του οικοπέδου. Στο σύλλογο αυτό πρόεδρος ήταν ο Επίσκοπος Αμβρόσιος και μέλη οι Ναυπάκτιοι: Π. Νόβας, Δ. Παπανικολάου, Σπ. Κούμπιος, Σπ. Λιανός και Ι. Κοτίνης. Πράγματι, όπως αποδεικνύεται, ο σύλλογος έκανε εράνους, δέχτηκε προσφορές και ζήτησε οικονομική ενίσχυση από τους μετανάστες Ναυπακτίους, ιδίως της Αμερικής, για την επίτευξη του εν λόγω έργου. Οι ενέργειες του συλλόγου απέφεραν καρπούς. Από την ερφημερίδα «ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ» στο φύλλο με ημερομηνία 3/7/1925 διαβάζουμε ότι αρκετοί ομογενείς από το DALLAS του TEXAS προσέφεραν τα εξής ποσά:
(Αναφέρουμε ονόματα δωρητών και το αντίστοιχο ποσό. $ = δολάρια)
- Νικόλαος και Ιωάννης Πιάς εκ Βοϊτσάς 30 $
- Ευθύμιος Λάμπρου Φράγκος εκ Ναυπάκτου 25 $
- Χρήστος Ιωάννου Σπορίτης εκ Βετολίστης 25 $
- Αθανάσιος Χρ. Ασημακόπουλος εκ Μικράς Λομποτινάς 25 $
- Βασίλειος Ασημακόπουλος εκ μικράς Λομποτινάς 25 $
- Χαρ. Δ. Παπαχαραλάμπους εκ Μεγάλης Λομποτινάς 25 $
- Π. Δ. Καραδήμας εκ Βοϊτσάς 25 $
- Γεώργιος και Γρηγ. Ραμπαούνης εκ Πλατάνου 20 $
- Κ. Χ. Γιαννακόπουλος εκ Μικρής Λομποτινάς 10 $
- Χαρ. Παπανικολάου εκ Μεγάλης Λομποτινάς 10 $
- Π. Σταυρογιαννόπουλος εκ Βοϊτσάς 10 $
- Κ.Δ. Καραδήμας εκ Βοϊτσάς 10 $
- Καφενείο Jeferson DALLAS 8 $
- Νικ. Αθ. Ασημακόπουλος εκ Μεγάλης Λομποτινάς 5 $
- Κων/νος Παπανικολάου εκ Μεγ. Λομποτινάς 5 $
- Κων/νος Ιωαν. Σπορίτης εκ Βετολίστας 5 $
- Κων/νος Κοκοτάκης εκ Βετολίστας 5 $
- Λεωνίδας Φούκας εξ Ασπριά 5 $
- Γεώργιος Φούκας εξ Ασπριά 5 $
- Κων/νος Σταυρογιαννόπουλος εκ Βοϊτσάς 3 $
- Θεοφάνης Παπαλιβερίου εκ Βετολίστας 3 $
- Γεώργιος Τσαγκανός εξ Ασπριά 3 $
- Χρήστος Αντωνόπουλος εξ Ασπριά 3 $
- Γεώργιος Σιδεροφάης εκ Νισβάρι 2 $
- Γεώργιος Βέργος εκ Μικράς Λομποτινάς 2 $
- Κων/νος Μάρκος εκ Βοϊτσάς 2 $
- Σταύρος Κερασιάς εκ Μεγάλης Λομποτινάς 2 $
Το Διοικητικό Συμβούλιο του εν Ναυπάκτω συλλόγου «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» αφού συνήλθε, συνέταξε και απέστειλε εις αυτούς ευχαριστήριον επιστολήν και εκήρυξε δωρητάς όσους προσεφέραν 25 $ ή 1.500 δραχμάς και άνω. Τέλος η εφημερίδα ΝΑΥΠΑΚΤΙΑ «… συγχαίρει αυτούς και εύχεται όπως το παράδειγμά τους μιμηθούν και οι λοιποί εν Αμερική συμπατριώτες μας και συνεχίσουν το έργο τους.»
Εκτός από τις οικονομικές συνεισφορές έχουμε και διάθεση ακινήτου για την ανέγερση του Γυμνάσιου. Ο Ευθύμιος Ιωαν. Χρυσαΐτης στην διαθήκη του201 κληροδότησε ανώγεια κατοικία, που βρισκόταν στο ανατολικό προάστειο της πόλης, σήμερα στο κέντρο της, με προαύλιο και συνεχόμενη αποθήκη. Η οικία στη διαθήκη είχε ως όρια γύροθεν, τη δημόσια οδό Ναυπάκτου – Αγρινίου (σημερινή Ιλάρχου Τζαβέλλα), την οικία Χρήστου Σακελάρη, Χρήστου Τριανταφύλλου και το περιβόλι κληρονόμων Ιωάννη Δημολίτσα. Πρόκειται για το παλαιό αρχοντικό, που έχουν σήμερα οι κληρονόμοι Ιωάννου Κάβουρα. Οι όροι της διαθήκης ήταν να χρησιμοποιηθεί η οικία ως Γυμνάσιο ή να εκποιηθεί για την κατασκευή νέου Γυμνασίου. Μάλλον έγινε εκποίηση και το αγόρασε ο Ναυπάκτιος έμπορος Δημήτριος Λαμνάτος. Στην διαθήκη αναφέρει την επιθυμία του να ονομασθεί το Γυμνάσιο “Χρυσαΐτειο Γυμνάσιο Ναυπάκτου”.
Αφού με αυτούς τους τρόπους συγκεντρώθηκαν αρκετά χρήματα, ο Πρόεδρος του συλλόγου προέβη στην αγορά εκτάσεως για την ανέγερση του κτιρίου. Εντός του 1928 υπάρχουν συνολικά τέσσερις συμβολαιογραφικές πράξεις αγοράς, ομόρων εκτάσεων της προηγουμένης από τον Πρόεδρο του συλλόγου, Επίσκοπο Αμβόσιο.
Η πρώτη συμβολαιογραφική πράξη αφορά στην αγορά έκτασης 6.500 τ.μ. περίπου από τον Κωνσταντίνο Τρικκαίο.
Η δεύτερη αγορά, έκτασης 140 τ.μ., έγινε από την Ευτυχία, σύζυγο, Κωνσταντίνου Βέργου.
Η τρίτη αγορά έγινε από τον Γεώργιο Μυλωνά και την Τασούλα, σύζυγο Χρ. Πατσατζόπουλου, έκτασης 1.580 τ.μ. και
Η τέταρτη, αφορά σε αναγκαστική απαλλοτρίωση έκτασης 940 τ.μ., ιδιοκτησίας Χρήστου Αναστασόπουλου, από τον Πόδο Ναυπακτίας, ύστερα από δικαστική απόφαση, επειδή ο ιδιοκτήτης ευρίσκετο στην Αμερική. Τα χρήματα της αξίας της έκτασης κατατέθηκαν στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
Μετά την αγορά οι παραπάνω εκτάσεις απετέλεσαν ενιαία έκταση 9.160 τ.μ. περίπου, που παραχωρήθηκε στο Δημόσιο και συγκεκριμένα στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο με την σειρά του έκανε μειοδοτικό διαγωνισμό για την ανέγερση κτιρίου. Μειοδότης αναδείχθηκε ο εργολάβος Γεώργιος Μακρυγιάννης (ο πατέρας του πρώην Δημάρχου Ναυπάκτου 1978 – 1982 Κωνσταντίνου Μακρυγιάννη), Ναυπάκτιος.
Δεν έχουμε αναλυτικά στοιχεία πότε άρχισε και πότε τελείωσε η κατασκευή του κτιρίου. Το μόνο στοιχείο, που έχουμε, είναι έγγραφο του Υπουργείου Παιδείας με αριθμό 10328/13.3.1933, που απευθύνει στο Νομομηχανικό στο Μεσολόγγι με την 4η πιστοποίηση εκτέλεσης εργασιών του Γυμνασίου.
Το Γυμνάσιο άρχισε να στεγάζεται στο νέο κτίριο το σχολικό έτος 1936 – 1937. Ως μαρτυρία επικαλούμαι το γεγονός ότι οι αείμνηστοι αδερφοί μου Ιωάννης και Αντώνιος Παραλίκας, που υπήρξαν από τους πρώτους μαθητές, που στεγάστηκαν στο νέο κτίριο την ίδια σχολική χρονιά, ήταν μαθητές της 1ης Τάξης του Γυμνασίου.
*απόσπασμα από το βιβλίο «Εν Ναυπάκτῳ τῇ… Μαρτυρίες καί ντοκουμέντα γιά τό χθές», του Γεώργιου Παραλίκα που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην εφημερίδα «εμπρός»
