Η ομιλία του Δημήτρη Κωνσταντόπουλου επί του νομοσχεδίου του ΥΠΠΟΑ για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα.
Κύριε Πρόεδρε, Κυρία Υπουργέ, Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, την οποία βιώνουμε, δημιουργεί νέες προκλήσεις και καθιστά την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων πιο ευάλωτη. Μάλιστα, το σημερινό νομοσχέδιο είναι ιδιαίτερα τεχνικό με ειδική ορολογία και λέξεις κλειδιά της ψηφιακής εποχής. Βέβαια, η εξέλιξη του διαδικτύου και οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητά μας καθώς και στους τρόπους ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.
Εδώ να τονιστεί ότι οι μεγάλες πλατφόρμες, όπως η Google, Facebook, Twitter που λειτουργούν ως πανίσχυρα μονοπώλια, εκμεταλλεύονται δίχως όρια το πνευματικό έργο εκατομμυρίων ανθρώπων, δημιουργών και δικαιούχων. Ταυτόχρονα, η μετακίνηση της διαφημιστικής δαπάνης από τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργεί μια τεράστια ανισότητα. Άλλοι παράγουν το έργο, άλλοι το διαμοιράζονται και μάλιστα γιγαντώνονται σε βάρος των πρώτων με το όχημα της διαφήμισης. Ένα όχημα με πολλά έσοδα που δεν κατανέμονται δικαίως.
Οι δημιουργοί, λοιπόν, διεθνώς είναι το αδύναμο μέρος στις συμβάσεις και οι μεγάλες πλατφόρμες έχουν καταφέρει να τους καταστήσουν ακόμη πιο αδύναμους. Κι αυτό ας κρατηθεί. Τους επιβάλλουν να υπογράφουν συμβάσεις στις οποίες εκχωρείται στο σύνολο των δικαιωμάτων τους σ’ αυτές, εκμεταλλευόμενες τη θέση τους. Γι’ αυτό και το πλαίσιο της συλλογικής διαχείρισης που εισάγει το νομοσχέδιο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο. Αρκεί να ενσωματωθεί με συγκεκριμένη μεθοδολογία που να ευνοεί όλες τις κατηγορίες και να ορίζει αυστηρές προθεσμίες.
Το νομοσχέδιο αυτό λοιπόν, του Υπουργείου Πολιτισμού, με το οποίο ενσωματώνονται στην ελληνική έννομη τάξη ευρωπαϊκές οδηγίες για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Περιέχει σημαντικές διατάξεις για τους δημιουργούς και την προστασία των δικαιωμάτων τους. Ενώ ρυθμίζει νομοθετικά κενά στο χώρο του διαδικτύου και συμβάλλει και στην επίτευξη μιας ενιαίας ευρωπαϊκής ψηφιακής αγοράς.
Και παρότι οι διατάξεις των Οδηγιών λειτουργούν προς όφελος των δημιουργών, εισάγονται από την κυβέρνηση καθυστερημένα και αποσπασματικά. Και τούτο διότι, μέχρι σήμερα ισχύει ο νόμος 2121/1993, στον οποίο το παρόν νομοσχέδιο φέρνει τροποποιήσεις. Εφαρμόζεται δηλαδή, για το χώρο της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων, έναν χώρο που εξελίσσεται ταχύτατα, ένας νόμος 30ετίας. Το γεγονός αυτό λοιπόν, φανερώνει την απουσία οποιασδήποτε μέριμνας από τις τελευταίες κυβερνήσεις για τον συνολικό εκσυγχρονισμό του νομικού πλαισίου για τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων. Συνεπώς, κάθε προσπάθεια βελτίωσης του υφιστάμενου πλαισίου είναι θετική. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι η ενσωμάτωση των Οδηγιών που δημιουργοί νέα δεδομένα για τους δημιουργούς ενισχύοντας την προστασία τους, είναι κάτι που ανέμεναν εδώ και έτη.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει πέντε μέρη και φέρνει σημαντικές αλλαγές για τους δικαιούχους της πνευματικής ιδιοκτησίες και συγγενικών δικαιωμάτων στη νέα ψηφιακή εποχή.
Να σταθώ στο άρθρο 14, όπου θεσπίζεται η υποχρέωση των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα δημοσιότητας για την ενημέρωση των δικαιούχων σχετικά με την παροχή αδειών με διευρυμένη ισχύ. Εισάγεται επίσης η δυνατότητα των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης να υποβάλουν δήλωση προς το χρήστη εκπροσωπώντας και δικαιούχους που δεν τους έχουν εξουσιοδοτήσει. Εδώ, θα πρέπει να διευκρινιστεί: Θα αφορά δημιουργούς που δεν εκπροσωπούνται καθόλου αυτή τη στιγμή;
Επίσης, ακούσαμε από τους φορείς, ότι για τη διευκρίνιση του πεδίου δραστηριότητας των Ανεξάρτητων Οντοτήτων Διαχείρισης, θα πρέπει να τεθεί ερμηνευτική δήλωση στο νόμο, που θα προβλέπει ρητά ότι οι ΑΟΔ δεν μπορούν να καθίστανται μέλη ΟΣΔ ή να συμβάλλονται με ΟΣΔ, όσον αφορά την υποχρεωτική συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων και την διανομή αυτών σε δικαιούχους. Κρίσιμη επίσης είναι η προστασία των εκδόσεων τύπου για επιγραμμικές χρήσεις,που εισάγεται με το άρθρο 18.
Είναι μια διάταξη που αντιμετωπίζει τους εκδότες και τους δημοσιογράφους με τα πραγματικά σημερινά δεδομένα, όπου το διαδίκτυο τείνει να υποκαταστήσει τον παραδοσιακό τρόπο ενημέρωσης.
Ο χώρος της ενημέρωσης, αγαπητοί συνάδελφοι, έχει υποστεί μεγάλα πλήγματα τις τελευταίες δεκαετίες. Η απουσία συλλογικών συμβάσεων εργασίας, -η μείωση της απασχόλησης και -η καθιέρωση ελαστικών μορφών εργασίας σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση έχει προκαλέσει πολλές πιέσεις στην κοινότητα των δημοσιογράφων. Αποτέλεσμα, να μην μπορούν να διασφαλίσουν ικανοποιητικούς όρους εργασίας. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον λοιπόν, η εκχώρηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας φαινόταν ως κάτι φυσιολογικό. Η Οδηγία 790/2019 έρχεται λοιπόν να το αλλάξει αυτό.
Στην ακρόαση των φορέων, ακούσαμε ότι τα δικαιώματα που προσδίδει το παρόν νομοσχέδιο, αποτελούν την απάντηση στα μακροχρόνια αιτήματα των δημοσιογραφικών ενώσεων για σεβασμό στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Καθορίζεται το ποσοστό επί των ετήσιων εσόδων που θα αποκομίζουν οι δήμιουργοι έργων για τη χρήση των εκδόσεων τύπου στον ψηφιακό χώρο και μάλιστα το ποσοστό αυτό αυξάνεται όταν οι εκδότες επιλέγουν να απασχολούν δημοσιογράφους, με ελαστικές μορφές απασχόλησης.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο λοιπόν, η ρύθμιση του άρθρου 18, ελπίζουμε να αποτελέσει το εφαλτήριο για την επέκταση της μισθωτής εργασίας στους δημοσιογράφους. Περαιτέρω, όσον αφορά το περιεχόμενο που αναρτάται και διαμοιράζεται στις πλατφόρμες, όπως το Youtube ή το Facebook, το νομοσχέδιο με το άρθρο 20, μεταφέρει πλέον την ευθύνη στις ίδιες τις πλατφόρμες. Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα οι πλατφόρμες αναπαράγουν ειδησεογραφικό περιεχόμενο και καρπώνονται το έργο των εκδοτών Τύπου αλλά και το συντριπτικά μεγαλύτερο μερίδιο διαφημιστικών εσόδων.
Ενώ την ίδια στιγμή, οι δημιουργοί και οι παραγωγοί προστατευόμενων έργων πρακτικά δεν αμείβονταν, αφού ήταν αδύνατον να διεκδικήσουν αμοιβή από τον κάθε χρήστη, έσοδα, μεταξύ άλλων και λόγω του περιεχομένου που ανεβάζουν οι χρήστες στις πλατφόρμες τους με αποτέλεσμα να δημιουργείται το λεγόμενο value gap. Μην ξεχνάμε επίσης και το φαινόμενο της διαδικτυακής πειρατείας που αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα για όλους ανεξαιρέτως τους δικαιούχους του οπτικοακουστικού τομέα. Πρόκειται για μια διάταξη με πολλαπλασιαστική αξία. Ιδίως αν σκεφτούμε ότι σήμερα αρκετές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο που έχουν ήδη ενσωματώσει την οδηγία, έχουν ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με τις πλατφόρμες. Ωστόσο, φαίνεται ότι πρόκειται για μια επίπονη διαδικασία δεδομένου ότι αυτές οι πλατφόρμες λειτουργούν ως ένα πανίσχυρο μονοπώλιο.
Οι πλατφόρμες λοιπόν, θα έχουν πλέον την ευθύνη να λάβουν σχετική άδεια από τους δικαιούχους και να διατηρούν μηχανισμούς που θα εξασφαλίζουν ότι το περιεχόμενο είναι αδειοδοτημένο και αυτό είναι σημαντικό. Οι πλατφόρμες θα λογοδοτούν. Το άρθρο λοιπόν αυτό έρχεται, έστω και χρονικά καθυστερημένα, να ρυθμίσει το νομοθετικό κενό, που λειτουργούσε μέχρι σήμερα σε βάρος των εκδοτών. Οι πλατφόρμες, όπως ήταν αναμενόμενο, αντιδρούν.Τάσσονται υπέρ της ελεύθερης διαπραγμάτευσης και διαμόρφωσης των συμβάσεων. Όπως όμως ανέφερα και κατά τη συνεδρίαση των Επιτροπών, όταν τα μέρη μιας συμφωνίας δεν βρίσκονται στην ίδια θέση ισχύος, δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει ομαλά και η διαπραγμάτευση.
Και έρχομαι στο Άρθρο 21, σχετικά με την αμοιβή του δημιουργού. Ένα άρθρο με πολλές παρεμβάσεις. Ως ΠΑΣΟΚ, ακούσαμε τους δημιουργούς και τους σοβαρούς προβληματισμούς τους. Εκφράσαμε τις ενστάσεις μας, ως προς τις παραγράφους 3 και 4. Ζητήσαμε να αφαιρεθούν.
Με τις νομοτεχνικές βελτιώσεις που φέρατε κα Υπουργέ, αποσύρατε τις παραγράφους αυτές, όπως κι εμείς είχαμε ζητήσει. Διότι, θέση μας ήταν, ότι το εύλογο της αμοιβής δεν μπορεί να συνδέεται απαρέγκλιτα με την ύπαρξη συμφωνίας ύστερα από συλλογική διαπραγμάτευση. Και όπως ακούσαμε από τους φορείς, υπάρχουν Οργανισμοί που δεν έχουν κάνει συλλογική διαπραγμάτευση ή δεν μπορούν να κάνουν συλλογική διαπραγμάτευση.
Αντίστοιχα προβληματική, ήταν και η διάταξη της παραγράφου 4 για τη δυνατότητα παραχώρησης χωρίς αντάλλαγμα μη αποκλειστικών αδειών εκμετάλλευσης του έργου, προς όφελος άλλων χρηστών. Διότι, αυτό που η Πολιτεία οφείλει να εξασφαλίσει στους δημιουργούς, είναι η δέουσα και αναλογική αμοιβή τους,σύμφωνα και με τα οριζόμενα στο ενωσιακό δίκαιο. Να ενισχυθεί τη θέση τους, ώστε να μην υφίστανται πιέσεις για δωρεάν εκμετάλλευση του έργου τους.
Τέλος, στο άρθρο 34, προβλέπονται τα ποσοστά κατανομής της αμοιβής για τον δημόσιο δανεισμό. Ζητήσαμε να αποσαφηνιστεί γιατί το ποσοστό των παραγωγών που ανέρχεται στο 15%, είναι δυσανάλογα μικρότερο από το αντίστοιχο των εκδοτών, το οποίο ανέρχεται σε 30%.
Τώρα επί της τροπολογίας καταθέσατε κα Υπουργέ:
Φέρνετε τροποποιήσεις στο νόμο για τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων.
Ο ν. 4761/2020 όριζε ότι η αμοιβή των αρχαιοφυλάκων και του προσωπικού καθαριότητας των αρχαιολογικών χώρων για την εργασία τους την 6η ημέρα και την υπερωριακή απασχόλησή τους, θα μεταφερθεί από τον ΟΔΑΠ στο Υπουργείο Πολιτισμού μετά από 2 χρόνια.
Τότε, σας είχαμε επισημάνει ότι η διάταξη πρέπει να απαλειφθεί, αφού η διαδικασία πληρωμής τους από το ΤΑΠΑ ήταν ομαλή, χωρίς δυσλειτουργίες. Δεν υπήρχε δικαιολογητική βάση της μεταφοράς αυτής.
Σήμερα, τα δύο χρόνια πέρασαν και έρχεστε να επιβεβαιώσετε τη θέση μας. Σήμερα, οι εργαζόμενοι αυτοί, έφτασαν οριακά να χάσουν τα εξαιρέσιμά τους από 1/1/2023 αφού οι διαδικασίες δεν έχουν ολοκληρωθεί.
Αναγκαία λοιπόν η παράταση, για να μην υπάρξουν δυσλειτουργίες με την πληρωμή των εργαζόμενων.Αλλά τονίζουμε και πάλι, ότι η δαπάνη πρέπει να παραμείνει στον ΟΔΑΠ και να μη μεταφερθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού. Μόνο επιπλέον προβλήματα θα δημιουργηθούν.
Τέλος, όσον αφορά την εξουσιοδοτική διάταξη για την πληρωμή του επιδόματος στους εργαζόμενους του ΟΔΑΠ ή του Υπουργείου που εκτελούν χρέη διαχειριστή εσόδων ή επόπτη ή Προϊσταμένου περιφερειακού γραφείου, θα θέλαμε να μας διευκρινίσετε: Έχει υπάρξει διαβούλευση με τους υπαλλήλους; Ποια είναι τα κριτήρια και οι όροι που θα τεθούν για την πληρωμή του επιδόματος;
Περιμένω την απάντησή σας.
Ολοκληρώνοντας αγαπητοί συνάδελφοι, το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων βρίσκεται αντιμέτωπο με νέες προκλήσεις. Οι ευρωπαϊκές Οδηγίες, ανταποκρίνονται στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η επικράτηση του διαδικτύου τόσο για σκοπούς εργασίας όσο και για ψυχαγωγία. Οι δημιουργοί στη χώρα μας, αναμένουν από την πολιτεία την να δημιουργήσει το θεσμικό πλαίσιο για την καλύτερη προστασία των δικαιωμάτων τους. Για την συμμετοχή τους στα έσοδα που αποφέρει η χρήση του έργου τους. Χρήση που έως και σήμερα γινόταν ουσιαστικά ερήμην τους, με τα κέρδη να καθοδηγούνται στις μεγάλες πλατφόρμες παγκόσμιας μάλιστα εμβέλειας.
Εμείς, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη σημασία του νομοσχεδίου αυτού και την αναγκαιότητα των νέων ρυθμίσεων που τόνισαν οι φορείς κατά την ακρόασή του και μάλιστα μετά και από τις διευκρινίσεις στα ζητήματα που θέσαμε,
Ψηφίζουμε ΝΑΙ επί της αρχής του Νομοσχεδίου.
