Μια κυβερνητική αλλαγή συνήθως, σε όσους συμβάλλουν σ’ αυτήν, φέρνει έναν αέρα αισιοδοξίας κι ελπίδας αλλά ίσως και μια λανθάνουσα υπεροψία –που σχεδόν πάντα χαρακτηρίζει το νικητή– και αρκετή κατήφεια και δυσαρέσκεια πάλι σε όσους συμβάλλουν στην ήττα, αλλά ίσως και μια λανθάνουσα αυτοκριτική –που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει τον ηττημένο-. Όπως και να έχει οι πολιτικές αλλαγές είναι η ουσία, το βασικό συστατικό της δημοκρατίας και η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία είναι στοιχείο πολιτικής υγείας. Αρκεί να θυμηθούμε το νοσηρό πολιτικό κλίμα και τη νοσηρή νοοτροπία των πολιτών που σταδιακά επικράτησαν και δυστυχώς κληροδοτήθηκαν από την, επί τριάντα και πλέον χρόνια, παραμονή του ΠΑΣΟΚ, με ελάχιστες διακοπές, στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Μεταξύ μας, μια τετραετία δεν είναι λίγος χρόνος για να κάνει ένα κυβερνητικό σχήμα αυτά που έχει να κάνει. Είναι πολύς χρόνος για να κάνουν το «καλό» και λίγος για να κάνουν το «κακό». Μετά ας έρθει ο επόμενος.
Κι ενώ οι κυβερνήσεις λοιπόν, σωστά αλλάζουν, ας αναρωτηθούμε αν αλλάζουμε κι εμείς, που είμαστε ο άλλος συμβαλλόμενος —κι ο πολυπληθέστερος– στο πολιτικό σκηνικό, δηλαδή εμείς οι πολίτες (κι όχι οι καταναλωτές, όπως συνήθως μας αποκαλούν ). Αξίζει να απασχολήσει λίγο το μυαλό μας, η δική μας στάση απέναντι στη δημοκρατία (όχι απέναντι στα κόμματα) απέναντι στις αρχές και στις αξίες τής δημοκρατίας τις οποίες, θεωρητικά τουλάχιστον, οι περισσότεροι υπεραμυνόμαστε. Τι κάνει μια κατ’ όνομα δημοκρατία να είναι στην ουσία δημοκρατία; Πολλά. Ας αναφέρουμε μερικά.
Στη δημοκρατία, το ενδιαφέρον μας είναι σχεδόν επιβεβλημένο να στρέφεται «προς τα έξω» (όχι για να κουτσομπολεύουμε τους άλλους, αυτό το κάνουμε ήδη αρκετά, χωρίς να παρατηρείται αύξηση της δημοκρατικότητας…) προς τα κοινά όμως, προς το χώρο και τις υποθέσεις που αφορούν το σύνολο της κοινωνίας… Η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός δε βοηθάνε… Δεν γίνεται επιπλέον , δημοκρατία με απείθαρχους πολίτες και εννοούμε και τις δυο πειθαρχίες… και την εσωτερική , την αυτοπειθαρχία, αλλά και την προς τους θεσμούς και τους νόμους… Στην ηπιότητά του επίσης, αυτό το πολίτευμα εμπερικλείει τον αλληλοσεβασμό, την ευγένεια και τη διακριτικότητα στις σχέσεις των ανθρώπων…
Σε μια δημοκρατία, εξ ορισμού, τα άτομα αλληλεπιδρούν δημιουργώντας ένα ευρύτατο πλέγμα σχέσεων, ιδεολογιών, επιλογών και συμπεριφορών που διαμορφώνουν εν μέρει, την πορεία της κοινωνίας τους και κατά συνέπεια εν μέρει πάλι, και της ιστορίας τους. Με λίγα λόγια, στη δημοκρατική, ανοιχτή κι ανεκτική κοινωνία χρειάζεται να δώσει ο καθένας μας κάτι “καλό” –έστω και λίγο- από τον εαυτό του. Να υποχωρήσει λίγο από το βόλεμα του, λίγο από την αδιαφορία του, λίγο από την επιθετικότητά του, λίγο από το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε…;» (ευτυχώς, όχι) λίγο από τον διαρκώς αυξανόμενο ατομικισμό του, (κι αλήθεια, πόση δημοκρατία χωρά ο ατομικισμός στην ουσία καταργεί κάθε έννοια συνύπαρξης και συμπόρευσης, κάθε έννοια δηλαδή δημοκρατικότητας…
Αν νομίζουμε πως η δημοκρατία κατασκευάζεται από κυβερνήσεις και χαρίζεται σε μας πλανόμαστε πλάνην οικτρά . Η δημοκρατία κατασκευάζεται μέσα μας. Εκεί είναι το εργαστήρι που σφυρηλατείται. Στη νοοτροπία μας έγκειται η ύπαρξή της. Δε γίνεται να είμαστε ατομικιστές, αδιάφοροι, απείθαρχοι και παράλληλα να θεωρούμε ότι είμαστε και δημοκράτες. Τότε κάτι δεν έχουμε καταλάβει σωστά. Η δημοκρατία ως τρόπος ζωής, αίσθησης και αντίληψης αρχίζει στην περιοχή του συν-όπως λέμε… συν-εργαζόμαστε, συν-εννοούμαστε, συζητούμε, συμβιώνουμε, συν-εισφέρουμε… και άλλα πολλά συν-.
Το θέλουμε, δε το θέλουμε είμαστε κοινωνικές φύσεις και έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλον και στα μικρά και στα μεγάλα. Ο ατομικισμός, που τόσο έντεχνα τον καλλιεργεί στην εποχή μας το καπιταλιστικό σύστημα (γιατί εξυπηρετείται ποικιλοτρόπως καθώς μας διασπά και μας αποπροσανατολίζει) είναι ίσως από τους πιο ύπουλους εχθρούς αυτού που τόση ανάγκη έχουμε, και που δεν είναι άλλο, από ένα σταθερό και εμπεδωμένο δημοκρατικό ήθος.
E=mc2
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας «εμπρός»
