Τα δύο πρώτα περιστατικά ανάγονται στους τελευταίους χρόνους του πρώτου Βασιλέως της Ελλάδος, του Βαυαρού Όθωνος (1833-1862). Πρωθυπουργός της χώρας είναι ο Αθανάσιος Μιαούλης από 13-11-1857 μέχρι 7-5-1862, γιος του ναύαρχου της Επαναστάσεως Ανδρέα Μιαούλη.
Το πρώτο εκ των δύο περιγράφει, με μια δραματική ένταση, την ολονύκτια καταρρακτώδη βροχή την 1η Οκτωβρίου 1860, κατά την οποίαν, «ο ποταμός Μόρνος ο διαχωρίζων την Δωρίδα από της Ναυπακτίας» πλημμύρισε τα χωριά της πεδιάδας του Μόρνου και «εξαφάνισε παν το προστυχόν».
Έτσι ο αναγνώστης θα διαπιστώση ότι η εξιδανικευμένη εικόνα, που πολλές φορές, πλάθουμε για το παρελθόν, δεν ανταποκρίνεται στην σκληρή πραγματικότητα που βίωναν οι άνθρωποι του παρελθόντος, από τις καταστροφές που προκαλούσαν ακόμα όχι και τόσο ακραία φυσικά φαινόμενα. Οι δυνατότητες που είχε το κράτος να συνδράμη τους πληττόμενους χωρικούς, ήταν περιορισμένες και δεν ανακούφιζαν αυτούς.
Τέλος, θα προσέθετα ότι το σύνολο του κειμένου που περιγράφει τα φυσικά καταστροφικά φαινόμενα από την πλημμύρα του ποταμού Μόρνου, το διακρίνει μια λεκτική συμπύκνωση, μια αυστηρή συνοχή και μια δωρική λιτότητα. Το παραθέτω:
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ, 8-10-1860 – Μας γράφουσιν εκ Ναυπάκτου ότι η μεν νυξ της α΄ Οκτωβρίου υπήρξε σκληρός και απάνθρωπος ληστής, ούτως ειπείν, διά τους κατοίκους των χωρίων Μανάγουλης, Χασάναγα, Μαλάματα και Πιλάγας, η δε ημέρα της β΄ του ιδίου μηνός, υπήρξε ημέρα λύπης και πένθους διά τους αυτούς κατοίκους. Ο ποταμός Μόρνος, ο διαχωρίζων την Δωρίδα από της Ναυπακτίας, πλημμυρίσας από της δεκάτης ώρας της νυκτός μέχρι της πρωϊας πλυμμύραν μεγάλην, οίαν ουδείς των ζώντων ενθυμείται, κατέκλυσεν άπασαν την πεδιάδαν και τους αγρούς των ειρημένων κατοίκων σπρώξας τα ύδατα μέχρις αυτών των ελαιών των, και εξηφάνισεν παν το προστυχόν, ούτως αφαρπάσας από των αλωνίων προς τους τετριμμένους και ατρίπτους καρπούς αραβοσίτου, αναβαίνοντας περίπου εις 12.000 οκάδων, συμφύρτους τη ιλύι. παρέσυρεν εις τα έλη και την θάλασσαν μη φεισθείς ουδέ κόκκου κακή μοίρα των δυστυχών εκείνων γεωργών, οι οποίοι, μη καλλιεργούντες πρώιμα, εις τα όψιμα ταύτα εστήριζαν απάσας τας ελπίδας των. πολλά δε πρόβατα ευρεθέντα εις τους αγρούς, 8 βόες και χοίρους ουκ ολίγους έπνιξε. και των ανθρώπων πολλοί εσώθησαν επί των δένδρων περικυκλωθέντες εις δεινάς υπό των ορμητικώς φερομένων υδάτων.
Το έκτακτον τούτο και απροσδόκτητον δυστύχημα ηνάγκασε τους φιλοπόνους τούτους γεωργούς να αισθανθώσι την επιούσαν βαθείαν λύπην και να κλαίωσι με δάκρυα εις τους οφθαλμούς και εσταυρωμένας χείρας, βλέποντες, εαυτούς εστερουμένων και αυτού του επιουσίου άρτου. Εις την περίπτωσιν αυτήν η Κυβέρνησις οφείλει βεβαίως να τείνη χείρα βοηθείας και να μη ανεχθή να αποθάνωσι της πείνης τα θύματα της πλημμύρας, αδιαφορούσα και κωφεύουσα εις το θλιβερόν τούτο άκουσμα, αλλά να ευσπλαχνισθή τους φορολογουμένους και να μη συγχωρήση την απώλειαν εις πολλάς οικογενείας, αι οποίαι και πάλιν διά της φορολογίας των θέλουσι συνεισφέρει τον οβολόν των υπέρ του έθνους.
– Το δεύτερο περιστατικό αναφέρεται σε πρόσφατες εκλογές της εποχής εκείνης, εις τις οποίες η εξουσία χρησιμοποιούσε εμφανή βία, ακόμα και φόνους, για να κερδίζει τις εκλογές. Το επεισόδιο εξελίσσεται στο γειτονικό Γαλαξείδι. Το παραθέτω:
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ, 25-2-1861. – Νέα κατορθώματα πάλιν της Εξουσίας έχομεν ν’ αναφέρωμεν, εις Γαλαξείδιον ένδεκα νέοι διασκέδαζον μίαν νύκτα οι κύριοι, Χαραλ. Π. Ανδρίκος, Αντ. Η. Κυριάκος, Κωλέττης Α. Μητρόπουλος, Σπυρ. Α. Ράπτης, Δημητρ. Λούρας, Ηλίας Π. Γεωργούλας, Ηλίας Ε. Λεβαντής, Νικ. Ανατζίτος. εις εν καφενείον, εις εξ αυτών εξήλθε και η θύρα έμεινε προς στιγμήν ανοικτή, ότε αμέσως ηκούσθη το κέλευσμα πυρ και συγχρόνως πυροβολισμοί εξεκένωσαν σφαίρας κατά του καφενείου. Κατ’ ευτυχίαν ο εξελθών δεν εκτυπήθη ουδέ κανείς άλλος, εκτός του υπηρέτου του καταστήματος, όστις σπεύδων διά να κλείση την θύραν προσελβλήθη δεινώς εις το πρόσωπον και βρίσκεται εις κίνδυνον. Οι πυροβολήσαντες ήσαν εκ της ενόπλου δυνάμεως, τεταγμένοι εις ενέδραν, καθόσον υπετίθετο ότι οι διασκεδάζοντες ήσαν εκ των ενδιαφερομένων εις την τελουμένην ψηφοφορίαν. Είναι φρικτή η θέσις των πολιτών μη εχόντων καμμίαν ασφάλειαν, εχόντων δε προ οφθαλμών τον κίνδυνον των οικείων και των τέκνων των. Αναφορά επί του γεγονότος εστάλη εις Νομαρχίαν και ανακρίσεις διετάχθησαν διά τα μάτια. […]
Εις Δίστομον προχθές εις χωροφύλαξ συνοδεύων τον δημόσιον εισπράκτορα ετραυμάτισε διά πυροβόλου, κατά διαταγήν, ως λέγουν του εισπράκτορος, θανασίμως πολίτην τινά, διότι δεν είχεν να πληρώση τα γενόμενα δικαστικά του χρέους, εις δε αδελφός του τραυματισθέντος εφόνευσε διά πυροβόλου τον τραυματισθέντα χωροφύλακαν, κατ’ άλλους δε ο χωροφύλαξ αυτοχειριάσθη.
– Τέλος, η Τρίτη «είδηση» αναφέρεται στην τελευταία επίσκεψη του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην Ναύπακτο, το 1933. Έχει αλιευθή από την Μεσολογγίτικη εφημερίδα ΚΡΑΥΓΗ. Στις εκλογές της 5-3-1933 νικήτρια ανεδείχθη η αντιβενιζελική παράταξη. Στις 5 Μαρτίου ξεσπά το κίνημα του Ν. Πλαστήρα, το οποίο και αποτυγχάνει και στις 10 Μαρτίου σχηματίζεται Κυβέρνηση υπό τον Κ. Τσαλδάρη. Ακολουθεί ένα ακόμα κίνημα, αντιμοναρχικών αξιωματικών, το 1935, με την έγκριση του Βενιζέλου, το οποίο και αυτό αποτυγχάνει. Ο Ελ. Βενιζέλος διαφεύγει στην Ιταλία και τελικά εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου πεθαίνει στις 18 Μαρτίου 1936. Παραθέτω το κείμενο της ΚΡΑΥΓΗΣ.
ΚΡΑΥΓΗ, 26-2-1933 – Ναύπακτος, 19-2-1933. Ο κ. Βενιζέλος επιβαίνων της «Ιθάκης» αφίκετο την 10ην εσπερινήν εις Ναύπακτον, η οποία παρουσίαζεν όχιν πανηγυρικήν. Το ενετικόν φρούριον και ο λιμήν κατηυγάζοντο εξόχως από γραφικήν φωταγώγησιν. Άπασα η πόλις, εκοσμείτο από αψίδας, σημαίας, δάφνας και εικόνας των κ. Βενιζέλου, Καφαντάρη, Αθανασιάδη – Νόβα. […] Εν μέσω εκδηλώσεων πρωτοφανούς ενθουσιασμού ο Βενιζέλος εβάδισε πεζή μέχρι της οικίας του κ. Αθανασιάδη – Νόβα, κάτωθι της οποίας συνεπυκνούτο το πρωτοφανούς όγκου πλήθος. […] Ακολούθως ο κ. Βενιζέλος εδέχθη τον Πρόεδρον της Κοινότητος κ. Κοζώνην, όστις επέδωσε ψήφισμα του Κ.Σ. ανακηρύξαντος αυτού επίτιμον κοινότην Ναυπάκτου. […]
ΚΡΑΥΓΗ, 19-4-1933 – Απέθανεν ο πρόεδρος Κοινότητος Ναυπάκτου Κων. Κοζώνης. Κατά τα εκεί τηλ/τα ολόκληρος η επαρχία πενθεί.
ΚΡΑΥΓΗ, 28-5-1933 – Νέος πρόεδρος Ναυπάκτου γεγομένων αρχαιρεσιών εξελέγη πρόεδρος της κοινότητός μας ο κ. Κ. Μακρυγιάννης.
Αντώνης Ν. Βενέτης
Μοναστηράκι Δωρίδος
