(απόσπασμα από εισήγηση στο συνέδριο του ΟΣΥΝ)
Η Ναύπακτος βρίσκεται μπροστά σε ένα νέο κόμβο στην πορεία της εξέλιξής της που θα καθορίσει τις επόμενες γενιές.
Η περίοδος των μεγάλων προσδοκιών, η δεκαπενταετία 1973 με 1988, ακολούθησε μια περίοδος συνεχών ατυχών, ανώριμων και άστοχων επιλογών, που έφερε ως κορύφωση την «μαύρη περίοδο 1998-2002» της αναστολής οικοδομικών αδειών και εργασιών αλλά και στην συνέχεια την πολεοδομική ασάφεια και αδράνεια που σταδιακά απορρόφησε την όποια παραγωγική δυναμική.
Η οικονομική & κοινωνική κρίση από το 2009 απλά θεμελίωσε την δεδομένη τάση της πόλης προς ένα αδιέξοδο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης καθώς μαζί με την πολεοδομική δυσπραγία βάλτωνε και η όποια προσπάθεια τουριστικής δυναμικής, ανάπτυξης υπηρεσιών ή ποιοτικής παραγωγής πρωτογενούς η δευτερογενούς τομέα.
Τα διαδοχικά μεγάλα εργοτάξια πλησίον ή εντός της Ναυπακτίας, των Φραγμάτων του Μόρνου και Ευήνου, της Παράκαμψης Ναυπάκτου, της Γέφυρας Ρίου Αντιρρίου, των αυτοκινητόδρομων Ιόνιας & Ολυμπίας Οδού που ακολουθούνται από την διασπορά αυτών των ανεμογεννητριών, δείχνουν να συντηρούν τον περιορισμένο πλέον κατασκευαστικό κλάδο.
Ενώ η Ναύπακτος διανύει μια 3η περίοδο μετανάστευσης του παραγωγικού ανθρώπινου δυναμικού της κυρίως προς το εξωτερικό ταυτόχρονα παρουσιάζει μια σταθερή τάση αύξησης του πληθυσμού. Το παράδοξο φαινόμενο αυτό δείχνει πως με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής αντιστέκεται η ερήμωση της πόλης όχι όμως με όρους ανάπτυξης αλλά με μια γενική αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των κατοίκων.
Ο μετασχηματισμός της πόλης από την Καστροπολιτεία στον σημερινό γραμμικό αστικό ιστό με το σύνολο των δραστηριοτήτων της να εξελίσσονται εν πολλοίς κατά μήκος της Παλιάς Εθνικής οδού από το Πλατανόρεμα δυτικά, διαπερνώντας το Ιστορικό Κέντρο και ως το Τζαβαρόρεμα στα όρια του Ξηροπηγάδου ανατολικά, πνίγει όποια προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας λειτουργίας της.
Πλέον οι πόλεις της χώρας ακολουθούν τις κατευθύνσεις για ανάδειξη ιστορικών κέντρων, βελτίωση της βιώσιμης κινητικότητας αλλά και χωροταξικής οργάνωσης χρήσεων με σκοπό να διαμορφώσουν αστικούς χώρους λειτουργικούς και φιλικούς στους κατοίκους και στους επισκέπτες της.
Οι βιώσιμες πόλεις δείχνουν να ανατρέπουν τα δεδομένα και να παρουσιάζουν μια σταδιακή οικονομική ανάταση σε τοπική κλίμακα με αύξηση στην απασχόληση και παράλληλα να εξελίσσονται σε προορισμοί (βλέπε Τρίκαλα, Καλαμάτα & Ναύπλιο).
Η στροφή της Ναυπάκτου σε ένα βιώσιμο μοντέλο, έχοντας υπόψη και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της, θα φέρει αποτελέσματα που μπορεί να ανατρέψουν το οικονομικό της τέλμα, να δώσει απασχόληση στο ανθρώπινο δυναμικό τους αλλά και να τη φέρει σε πρωταγωνιστικό ρόλο σε επίπεδο Περιφέρειας.
Η Βιώσιμη Καστροπολιτεία
Είναι κοινώς αποδεκτό πως η Καστροπολιτεία της Ναυπάκτου είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα που δεν έχει αξιοποιηθεί στο ελάχιστο. Αν προχωρήσουν συγκροτημένες και στοχευμένες προσπάθειες τότε η πόλη πραγματικά μπορεί να αποτελέσει αναφορά βιώσιμης ιστορικής πόλης που να περιβάλλεται από σύγχρονο αστικό ιστό.
Η μεθοδολογία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι γνωστή και η υιοθέτηση μιας τέτοιας απαιτεί συνέπεια και καθορισμό στόχων. Μια πόλη με αναφορά στο σύνολο του Κάστρου από την Ακρόπολη ως τον Ενετικό Λιμένα εφόσον ολοκληρωθούν μια σειρά δράσεων και ενεργειών δύναται να ανοίξει την συζήτηση για ένταξη στον κατάλογο των μνημείων της UNESCO σε συνδυασμό με το ιστορικό γεγονός της Ναυμαχίας Ναυπάκτου.
Με ένα δίκαιο και ξεκάθαρο πλαίσιο προστασίας, δόμησης και χωροθέτησης χρήσεων η εικόνα αυτής της πόλης θα είχε την σταδιακή αναστύλωση & αναπαράσταση των Τειχών του Κάστρου και της Φόσσας στο σύνολό της. Με γενναία παρέμβαση στον Ενετικό Λιμένα με στερέωση και απομάκρυνση νεότερων προσθηκών, διαμόρφωση των 4 εξωτερικών πυλών του Κάστρου με χώρους στάθμευσης και υποδοχής επισκεπτών πέριξ αυτών.
Διαμόρφωση της «αιρετικής πρότασης» διαμόρφωσης ως βασικής εισόδου στον Αρχαιολογικό Χώρο του Κάστρου από την πυλίδα της Ακρόπολης και αντίστοιχη διαμόρφωση χώρου υποδοχής επισκεπτών θα αποτελεί την θεμελιώδη αρχή για την επιτυχία του Πολιτιστικού Μονοπατιού της πόλης στο οποίο θα εντάσσεται και ο Περίδρομος των Τειχών.
Εντός της περίκλειστης πόλης μαζί με μια περιοχή δυτικά και ανατολικά περιορίζεται στο ελάχιστο η χρήση των οχημάτων. Η Κεντρική Αγορά της πόλης ενοποιείται αρχικά από το Ρεξ μέχρι την Πλατεία Φαρμάκη και στην συνέχεια μέσω της Αθηνών ενοποιεί τις Παραλιακές ζώνες κλειδώνοντας την Τουριστική δυναμική της.
Αναπτύσσονται Πάρκα πόλης με παιδικές χαρές και χώροι πρασίνου στον Αρχαιολογικό του Κάστρου, στην Δυτική Φόσσα, στο Κτήμα Κοζώνη & την Ανατολική Φόσσα το Πολιτιστικό Πάρκο με Ανοιχτό Θέατρο, στον Λόφο της Δεξαμενής χώροι αναψυχής, στο Αλσύλλιο Γριμπόβου ως τμήμα μιας ευρύτερης αστικής ανάπτυξης της Μαρίνας Ναυπάκτου και του Θεματικού Πάρκου μέχρι τις εκβολές του Μόρνου, στους Χειμάρρους Σκα, Βαρειά, Λαγκαδούλα με γραμμική ανάπτυξη αθλητικοί χώροι και πράσινο, στην περιοχή του Γηπέδου, στην Πολεοδομημένη Παλαιοπαναγιά, στο Ξηροπήγαδο και στο Λυγιά Νεοκάστρο στην θέση του σημερινού υποσταθμού της ΔΕΗ ένα πρότυπο Πάρκο 12 στρεμμάτων.
Με αναθεώρηση και εφαρμογή ρυμοτομικού χωροθετούνται τα παραπάνω όσο και ζώνες & κτίρια στάθμευσης σε όλες τις συνοικίες και με τέτοιο τρόπο που να είναι άμεσα προσβάσιμα και με μέσα μαζικής μεταφοράς. Ακόμη χωροθετούντε σχολικοί χώροι όλων των βαθμίδων τόσο δυτικά όσο στο κέντρο και ανατολικά.
Νέο Κυκλοφοριακό Μοντέλο
Συγκροτείται ένα κυκλοφοριακό μοντέλο όπου βασική αρχή είναι η ήπια κυκλοφορία εντός του ιστορικού και εμπορικού κέντρου, της παραθαλάσσιας περιοχής αλλά και στις συνοικίες. Ενοποιημένο ποδηλατικό δίκτυο στο σύνολο του πολεοδομικού συγκροτήματος και οικολογικά οχήματα για μέσα μαζικής μεταφοράς. Διαμόρφωση του Παραλιακού Ποδηλατοδρόμου Ναυπακτίας που θα ενώνει την Ναύπακτο με το Αντίρριο και την Γέφυρα Χαρίλαος Τρικούπης έως και την Ρίζα.
Η βασική κυκλοφορία με οχήματα θα γίνεται με νέο αστικό άξονα, που θα είναι μια επικαιροποιημένη εκδοχή του άξονα του 1973, που μελετήθηκε τότε από τον Σκαπανέα. Θα ενώνει το Ξηροπήγαδο μέχρι το Καστράκι Παλαιοπαναγιάς με το κεντρικό να έχει τμήματα τούνελ από το Σκα έως την Λαγακδούλα ή/και το Στενό. Ο άξονας αυτός θα ενώνεται με συλλεκτήριους για τον Λυγιά Νεοκάστρου, το Σκα, τον Μόρνο, τον Εβαραιόλακκα, την Λαγκαδούλα, την Βαρειά καθώς και σε τμήματα την υφιστάμενη παλιά εθνική οδό και την οδό Θέρμου.
Για την μετακίνηση μεγάλων οχημάτων θα λειτουργεί ως ευρεία παράκαμψη πόλης η σημερινή παράκαμψη με βελτιωμένους κόμβους και γεωμετρικά χαρακτηριστικά αλλά και σύνδεση με την Ακρόπολη του Κάστρου και την οδό Θέρμου. Έξω από αυτό το δίκτυο θα κατασκευαστεί η Διαγώνα Οδός ως κλειστός αυτοκινητόδρομος που θα περνά μέσα από την παλιά ζώνη απαλλοτρίωσης στο Ελαιοστάσι με τούνελ βόρεια από το Λυγιά Νεοκάστρου, ενώ η ευρεία παράκαμψη ως εθνικό δίκτυο θα εξυπηρετεί την διέλευση δίχως διοδίων.
Η θέσπιση του κυκλοφοριακού μοντέλου θα καθορίσει και τις χρήσεις γης του πολεοδομικού συγκροτήματος με χωροθέτηση του νέου διοικητηρίου, Μουσείο πόλης Ναυπάκτου και λοιπές πολιτιστικές δομές, εκπαιδευτικές & ερευνητικές δομές, αγορά/εκθεσιακό πόλης, Συνεδριακό Πολυχώρο, δυτικό και ανατολικό ΒΙΟΠΑ κ.α..
Πυλώνες ανάπτυξης & Προορισμός
Το σύνολο αυτών των παραμέτρων στηρίζονται σε 2 πυλώνες. Στην ιδέα της Καστροπολιτείας και στην εξέλιξη του πολεοδομικού συγκροτήματος με σύγχρονους και βιώσιμους όρους.
Από την μια για την Καστροπολιτεία η μετεξέλιξη του ερευνητικού προγράμματος ENAF σε φορέα διαχείρισης ή Γραφείο Καστρόπολης για την πιο συστηματική μελέτη, έλεγχο και προώθηση δράσεων για την ανάδειξη της Καστροπολιτείας είναι μια τεράστια ευκαιρία.
Από την άλλη η ώρα του Νέου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου και η ολοκλήρωση του μπορεί να βάλει τη πόλη στις ράγες της βιώσιμης ανάπτυξης με την θεσμοθέτηση του νέου κυκλοφοριακού μοντέλου.
Το 2019 αποτελεί για πολλούς λόγους ένα ιστορικό κόμβο για την Ναύπακτο.
Στον κόμβο αυτό η ιδέα της Καστροπολιτείας έχει ριζώσει πλέον στην συνείδηση και στην επιθυμία των πολιτών ενώ η ιδέα ενός νέου αστικού άξονα με τούνελ απλά είναι κοινή λογική…
Μένει μόνο να κινηθούμε προς αυτή την συνισταμένη κατεύθυνση και η Ναύπακτος να μετεξελιχθεί με βιωσιμότητα για τα παιδιά της αλλά και για τους επισκέπτες της, από πέρασμα σε προορισμό.
* Ο Κ. Πατούχας είναι Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, Ειδικός Συνεργάτης Δημάρχου Ναυπακτίας 2011-2014
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “εμπρός”
