Γράφει η Σπυριδούλα Πιά
Ο τρύγος γίνεται το μήνα Σεπτέμβριο, γι’ αυτό ο Σεπτέμβριος ονομάζεται και Τρυγητής. Όλο το χωριό είναι ανάστατο. Τα παιδιά αυτές τις ημέρες φροντίζουν να μην έχουν σχολείο, για να πάρουν μέρος στο μεγάλο πανηγύρι του Τρύγου. Ζωντανά, κάρα, κοφίνια, είναι έτοιμα για να φύγουν μαζί με όλη την οικογένεια για τον τρύγο.
Με τραγούδια και γέλια, κόβουν τα σταφύλια και γεμίζουν τα καλάθια, αλλά και στιγμές στιγμές κάθονται και απολαμβάνουν τα ζουμερά και γλυκά σαν μέλι σταφύλια.
Για τον τρύγο σηκώνονται από πολύ πρωί, από το γλυκοχάραμα. Στον τρύγο έρχονται να βοηθήσουν και οι γείτονες. Κρατούν όλη από ένα μαχαιράκι και σε κάθε κλήμα σταματούν. Αφήνουν κάτω το καλάθι τους και κόβουν με πολύ προσοχή το σταφύλι, επάνω στο κοτσάνι. Το βάζουν στο καλάθι και συνεχίζοντας κόβουν κι’ άλλο, κι’ άλλο. Άμα γεμίσουν το καλάθι τους, πηγαίνουν και το αδειάζουν στο μεγάλο κοφίνι. Το γεμίζουν και το αδειάζουν, τόσες φορές που χάνουν το μέτρημα.
Την άλλη μέρα άρχιζε το πάτημα των σταφυλιών στο πατητήρι, που ήταν γεμάτο έως επάνω.
Κορίτσια και αγόρια, με πεντακάθαρα πόδια, μπαίνουν στο πατητήρι και πατούν τα σταφύλια. Ο ένας εύχεται στον άλλο «Και του χρόνου, Καλά κρασιά». Πατούσαν με γέλια και φωνές και έλιωναν τα σταφύλια. Έμοιαζαν σαν να χορεύουν έναν μυστηριώδη χορό.
Από το σωλήνα του πατητηριού κάτω-κάτω, έτρεχε ο κόκκινος μούστος σ’ ένα μεγάλο κάδο. Ο νοικοκύρης έπαιρνε έναν τενεκέ και έριχνε στο βαρέλι, που ήταν δίπλα καθαρό, πλυμένο και λιβανισμένο. Άδειαζε τους τενεκέδες και τους μετρούσε. Έπειτα η νοικοκυρά έφτιαχνε με το μούστο μουσταλευριά, τα παιδιά τρελαίνονταν για τη μουσταλευριά με αμύγδαλα, σουσάμι και κανέλα. Έπειτα έφτιαχνε μαζί με τη γιαγιά και μουστοκούλουρα.
Στο μεγάλο καζάνι βράζουν το μούστο για να φτιάξουν το πετιμέζι, στο οποίο βουτάνε το χειμώνα το ψωμί τους. Το χειμώνα όταν ωριμάσει και γίνει το κρασί, το έπιναν μαζί με τους μεζέδες, τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και στις γιορτές, αλλά και στο μεσημεριανό φαγητό. Είναι μια υπέροχη απόλαυση το κρασί με την παρέα και την οικογένεια. Το Πάσχα, επίσης, με το σουβλιστό αρνί και το καλοκαίρι στο πανηγύρι.
Τραγούδι
Σε μια ρόγα από σταφύλι
έπεσαν οκτώ σπουργίτες
και τρωγόπιναν οι φίλοι,
τσίρι τρί, τσίρι τρό.
Εχτυπούσανε τις μύτες
και κουνούσαν τις ουρές,
κι είχαν γέλια και χαρές,
τσίρι τρί, τσίρι τρό,
τσίρι τρί, τσίρι τρό.
Πω πω σε μια ρόγα
φαγοπότι και φωνή
την αφήσαν αδειανή,
τσίρι τρί, τσίρι τρό,
τσίρι τρί, τσίρι τρό.
Και μεθύσαν όλη μέρα
πάνε δώθε, πάνε πέρα,
πάνε δώθε, πάνε πέρα,
τσίρι τρί, τσίρι τρό,
τσίρι τρί, τσίρι τρό.
Παροιμίες:
«Το Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια»
«Του Τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι»
«Αν βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο»
Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τόσο πολύ το κρασί, που το είχαν θεοποιήσει. Είχαν το θεό του Οίνου, τον Διόνυσο. Ο Διόνυσος ονομαζόταν και Βάκχος. Οι αρχαίοι έλληνες του αφιέρωναν πολλές τελετές που ονομάζονταν Βακχικές, όπου γλεντούσαν και έπιναν με υπέρμετρο ενθουσιασμό.
«Να ’ταν η θάλασσα κρασί
και τα βουνά μεζέδες
κι οι βάρκες κρασοπότηρα
να πίνουν οι γλεντζέδες».
Το πάτημα των σταφυλιών
Ο Σεπτέμβρης, ο μήνας που ο τρύγος και το πάτημα των σταφυλιών έχουν την τιμητική τους, είχε μπει για τα καλά. Αύριο θα ήταν μέρα συγκομιδής! Βρίσκουν διασκεδαστικούς τρόπους να περνούν εκείνη την ώρα. Παλιά, οι εργάτες που μάζευαν τα σταφύλια τη μέρα, τραγουδούσαν και χόρευαν τη νύχτα. Οι γυναίκες χόρευαν, ενώ οι άνδρες πατούσαν τα σταφύλια. Αυτό συνέβαινε πριν από πολλά χρόνια.
Το ανθρώπινο πόδι είναι αρκετά δυνατό, για να λιώσει τα φρούτα, όμως ταυτόχρονα είναι αρκετά μαλακό, ώστε να μην ανοίξει τους σπόρους του σταφυλιού. Είναι πολύ σκληρή δουλειά, κυρίως τις δύο πρώτες ώρες. Πρέπει να βηματίζεις ρυθμικά επί δύο ώρες, για να βεβαιωθείς ότι όλα τα σταφύλια έχουν λιώσει ομοιόμορφα. Από εκεί και έπειτα μπορείς να τρέχεις πάνω-κάτω όπως θέλεις, για την επόμενη μία-μιάμιση ώρα.
Πάτημα σταφυλιών – θραύση της ρώγας
Μαζεύονται τα ώριμα σταφύλια και αφαιρούνται οι ρώγες που έχουν πρόβλημα. Οι ρώγες που έχουν πρόβλημα είναι αυτές που είναι πληγωμένες, έχουν αρχίσει να σαπίζουν, τις έχουν πληγώσει πουλιά. Σκοπός της διαδικασίας της θραύσης της ρώγας είναι η απελευθέρωση του χυμού από τη ρώγα του σταφυλιού.
Η θραύση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
1. Με το πάτημα των σταφυλιών με τα πόδια, η οποία είναι και η απλούστερη και πιο παραδοσιακή μέθοδος. Βάζουμε ολόκληρα τα τσαμπιά σταφυλιού σε ένα δοχείο (από απλή πλαστική λεκάνη μέχρι ειδικό μέρος) και τα πατάμε με τα πόδια μας. Τα πόδια θα πρέπει να είναι καθαρά!
2. Χρησιμοποιώντας ένα ειδικό μηχάνημα που λέγεται σπαστήρας. Υπάρχουν διάφορες ποιότητες σπαστήρων. Υπάρχουν χειροκίνητοι και ηλεκτροκίνητοι σπαστήρες. Υπάρχουν σπαστήρες που διαχωρίζουν τα κοτσάνια από τις ρώγες και άλλοι που δεν το κάνουν. Αν ο σπατήρας σκουριάζει και η σκουριά περάσει στον μούστο.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας “εμπρός”
