Γράφει ο Σωτήρης Θεοδωρόπουλος
Καθηγητής Οικονομικών. Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Μια πανδημία ακρίβειας στα τρόφιμα, με τη χειρότερη κρίση κόστους ζωής και τις τιμές τους να αυξάνονται με πρωτοφανείς ρυθμούς μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, έχει πλήξει ιδιαίτερα την Ευρώπη αλλά και τις ΗΠΑ. Ο πληθωρισμός των τροφίμων δεν φαίνεται ακόμη σήμερα να ακολουθεί την φαινομενική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού λόγω της μείωσης των τιμών ενέργειας. Ενός πληθωρισμού που αποτελούσε αμελητέο έως ανύπαρκτο πρόβλημα τα τελευταία περίπου 20 χρόνια σε περιβάλλον νομισματικής σταθερότητας και σήμερα δείχνει μη αντιμετωπίσιμο με τα γνωστά μέσα νομισματικής πολιτικής.
Με μέσο ρυθμό πληθωρισμού στην Ε.Ε 9,6% το 2022, σύμφωνα με τη EUROSTAT, οι τιμές των τροφίμων απ’ τον περασμένο Σεπτέμβριο αυξάνουν σε ετήσια βάση κατά 11,1%, και έκτοτε τον Οκτώβριο 13,1%, τον Νοέμβριο 13,%, τον Δεκέμβριο 14,1%, τον Ιανουάριο 15%, τον Φεβρουάριο 15,6% τον Μάρτιο 15,4% ενώ σε ορισμένες κατηγορίες τροφίμων οι αυξήσεις είναι προφανώς πολλαπλάσιες του μέσου όρου. Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, παρά την υποχώρηση του μέσου πληθωρισμού στο 4,6% το Μάρτιο, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα φθάνει στο 14,3%, ενώ σημαντικές είναι οι αυξήσεις σε άλλες κατηγορίες ατομικής κατανάλωσης του νοικοκυριού.
Οι αυξήσεις αυτές δρουν προσθετικά στις ήδη διαμορφωθείσες υψηλότερες τιμές μετά τα μέσα του 2021 που σήμανε το τέλος της πανδημίας, με τα προβλήματα που προκάλεσε στην εφοδιαστική αλυσίδα και την αυξημένη ζήτηση που δημιούργησε.
Αντί της προσπάθειας επούλωσης των πληγών της πανδημίας σε ήρεμο περιβάλλον διεθνούς συνεργασίας και ασφάλειας, η πολεμική των κυρώσεων οδήγησε μεταξύ άλλων στον μεγαλύτερο πληθωρισμό των τελευταίων δεκαετιών, τον εμπορικό κατακερματισμό, την αναστάτωση και αβεβαιότητα στο Διεθνές εμπόριο και την Οικονομία. Παρ’ όλο που δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις στα τρόφιμα ,ένα πλήθος εμποδίων και φραγμών στις Ρωσικές εξαγωγές, είχαν ισοδύναμα αποτελέσματα. Εμπόδια στις πληρωμές, την ασφάλιση και αντασφάλιση, την αποκοπή της Ρωσικής Αγροτικής τράπεζας απ’ το σύστημα πληρωμών το SWIFT, τις δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων Ρωσικών εταιριών που συνδέονται με τον αγροτικό τομέα, τα εμπόδια πρόσβασης στα λιμάνια, κτλ. Ρωσία και Ουκρανία, ο σιτοβολώνας της Ευρώπης, δύο από τους μεγαλύτερους παραγωγούς αγροτικών προϊόντων στον κόσμο, με το 25% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού, σημαντικοί παίκτες επίσης στις αγορές καλαμποκιού, ελαιοκράμβης, ηλίανθου-ηλιόσπορου και αντίστοιχων φυτικών ελαίων. Η Ρωσία είναι κυρίαρχη χώρα στην παγκόσμια παραγωγή και αγορά λιπασμάτων.
Μαζί με τις αυξανόμενες τιμές ενέργειας, οι ελλείψεις και οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες προμηθειών στα παραπάνω προϊόντα και δημητριακά για πρώτη ύλη-ζωοτροφές, εκτόξευσαν το κόστος παραγωγής αγροτικών προϊόντων και τροφίμων. Οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, έρχονται αντιμέτωποι με αυτό το κόστος παραγωγής του πλήθους των εισροών που απαιτεί η σύγχρονη παραγωγή τους. Τις αυξανόμενες τιμές σε καύσιμα και ενέργεια για τις μεταφορές τους, την αποθήκευση και διατήρηση των προϊόντων, τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες, την λειτουργία της εκμηχανισμένης σήμερα γεωργίας και τα ακριβότερα πλέον μηχανήματα και ανταλλακτικά που αυτή χρειάζεται. Σε συνδυασμό με αυτά και τη ραγδαία αύξηση στις τιμές των λιπασμάτων, ζωοτροφών, δημητριακών, επόμενο είναι να ανεβαίνουν οι τιμές στο κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα οπωροκηπευτικά και το πλήθος των κατηγοριών ζυμαρικών.
Τα σημερινά επίπεδα στις τιμές των τροφίμων, λόγω των παραγόντων που τις διαμόρφωσαν και προκάλεσαν, δεν αναμένεται καμία ουσιαστική αποκλιμάκωση στο προσεχές μέλλον. Χωρίς το τέλος του πολέμου, οι νέες τιμές, μάλλον πρόκειται να αποτελέσουν το νέο μόνιμο υψηλό επίπεδο. Όπως στα ενεργειακά προϊόντα, έτσι και στα τρόφιμα, οι ακριβότερες τιμές εισαγωγής τους, απαιτούν μεγαλύτερη δαπάνη και εκροή εισοδήματος στο εξωτερικό φτωχοποιώντας τη χώρα. Αν η ενεργειακή φτώχεια μπορεί να μετριασθεί προσωρινά με κατάλληλες πολιτικές, η φτωχοποίηση του πληθωρισμού των τροφίμων, ιδιαίτερα για τις εισοδηματικές ομάδες χαμηλών και σταθερών εισοδημάτων είναι δυσβάστακτη και μη αντιμετωπίσιμη. Εδώ και ενάμιση χρόνο τώρα, ο πληθωρισμός των τροφίμων συρρικνώνει δυσανάλογα το διαθέσιμο εισόδημα με το χειρότερο τρόπο, αυτών με τη μεγαλύτερη ροπή προς κατανάλωση και μερίδιο δαπάνης για τρόφιμα στη συνολική τους κατανάλωση. Συγχρόνως έχουμε δυσμενείς αναδιανεμητικές επιπτώσεις, σημαντική επιδείνωση του δείκτη εισοδηματικής ανισότητας, σε ένα περιβάλλον εκρηκτικής ανθοφορίας της παραοικονομίας, με τη συνδρομή της ασκούμενης δημοσιονομικής πολιτικής. Το παραπάνω ποσοστό του πληθυσμού δεν είναι αμελητέο μέγεθος. Αυτό που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας η κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε στο 28,3% και αφορά 2.971.000 άτομα, τρίτη χώρα στην ΕΕ όπου ο μέσος όρος βρίσκεται στο 21,7%. (Τράπεζα Ελλάδος, Έκθεση Διοικητή, Απρίλιος 2023, σελ.111)
Στο περιβάλλον αυτό, αυξάνουν συνεχώς οι κίνδυνοι κοινωνικών εκρήξεων που ήδη εμφανίστηκαν σε Ευρωπαϊκές χώρες, σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις στη διατροφική μας ασφάλεια και υποβάθμισης της ποιότητα ζωής, ενώ οι περιορισμοί λόγω κόστους παραγωγής στην πρόσβαση απαραίτητων πρώτων υλών όπως λιπασμάτων μειώνουν την απόδοση, τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, και τη μείωση παραγωγής με κλείσιμο κτηνοτροφικών μας επιχειρήσεων που ήδη συμβαίνει.
Το τεράστιο πρόβλημα του πληθωρισμού των τροφίμων, που οφείλεται πλέον στην εφαρμογή των Αμερικανικών εντολών απ’ τις δουλοπρεπείς Κυβερνήσεις της υποτελούς Ευρώπης, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με επικοινωνιακές αστειότητες καλαθιών, ευρηματικών PASS, μειώσεων φόρων όπως ΦΠΑ κτλ.
Το χειρότερο τείχος του διχασμού της Ευρώπης μεταπολεμικά, στην προσπάθεια των ΗΠΑ να υποτάξουν τη Ρωσία και να αναγκάσουν όλους να ενταχθούν στη Συμμαχία του πολέμου τους, έχει και θα έχει μεγάλο κόστος για τους Ευρωπαίους πολίτες. Η υποτέλεια πάντα έχει κόστος. Η μεταπολεμική Ευρωπαϊκή ευημερία, πριν τις σημερινές απαγορεύσεις, στηρίχθηκε και στον άφθονο, φθηνό, ποιοτικό και αξιόπιστο εφοδιασμό της Δυτικής Ευρώπης απ’ την Ανατολική που είναι η Ρωσία.
Στο δρόμο προς τις Εκλογές, το πολιτικό μας προσωπικό τίποτα δεν μπορεί να κάνει στο παραπάνω πρόβλημα και των συνεπειών του που έρχονται απ’ έξω. Αν δεν τολμά να κρατήσει καμία απόσταση απ’ τον πόλεμο και τις επιλογές των Αγγλοσαξόνων, παρά τις τεράστιες κοσμογονικές αλλαγές που τελείωσαν την Αμερικανική μονοκρατορία και δημιούργησαν ήδη έναν πολυπολικό κόσμο, μπορεί να προβάλει κάποια έστω προγραμματική ατζέντα; Για οργανωτικού τύπου αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στην Υγεία, τη Δικαιοσύνη, την Παιδεία, τη λειτουργία των Δημόσιων Θεσμών και Υποδομών. Αν το ενδιαφέρει, ίσως ανακόψει τη ραγδαία κατρακύλα ευτελισμού ενός παντελώς άχρηστου πολιτικού λόγου.
