Γράφει η Σάντυ Μακκού*
Σύμφωνα με τη θεωρία του ντετερμινισμού, κάθε γεγονός είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας σειράς προηγούμενων συμβάντων. Λαμβάνοντας ως αρχή τη σχέση αιτίου-αποτελέσματος, που διέπει όλες τις ενέργειες του υλικού κόσμου, καταλήγουμε στη διαπίστωση πως το Σύμπαν ξετυλίγεται σαν μία παραγωγική διαδικασία ενός πολύ ισχυρού υπολογιστή, χωρίς το παραμικρό περιθώριο ύπαρξης ”τυχαίων” σφαλμάτων ή απόκλισης από τους προκαθορισμένους νόμους.
Κάποτε, με μία ανακάλυψη τριών νόμων κίνησης -από τον Ισαάκ Νεύτων- ο άνθρωπος κατάφερε να προβλέψει με μεγάλη ακρίβεια τις τροχιές των πλανητών γύρω από τον Ήλιο, τις μορφές των τροχιών των βλημάτων πάνω στη Γη, καθώς και το χρόνο πραγμάτωσης παλιρροιών στους ωκεανούς. Τι σημαίνει αυτό; Σε μία πιο αναλογική και ελεύθερη μετάφραση, το παρόν ορίζει το μέλλον και το πρώτο προηγουμένως ορίστηκε από το παρελθόν. Κι όσο μικρή κι αν φαντάζει μία αλλαγή στις ζωές όλων μας, τίποτα δεν παραμένει ίδιο έπειτα από αυτή.
Κάθε φορά που καταχωρούνται στον ”υπολογιστή του Σύμπαντος” τα ίδια στοιχεία, απορρέουν και τα ίδια αποτελέσματα. Κι εφόσον οι ζωές μας διακρίνονται από μία απέραντη και μόνιμη περιοδικότητα, τότε πόσα λάθη έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε;
Έπειτα από χρόνια, η ανθρωπότητα -εν προκειμένω ο μετεωρολόγος Έντουαρτ Λόρενς- έρχεται αντιμέτωπη με μία ακόμη τυχαία ανακάλυψη. Ένα μικρό λάθος τριών δεκαδικών ψηφίων αποδεικνύεται ικανό να μεταβάλλει τις καιρικές συνθήκες ολόκληρου του πλανήτη. Πρόκειται γι’ αυτό που ονομάστηκε ”το φαινόμενο της πεταλούδας” και αποτέλεσε μία από τις βασικότερες ανακαλύψεις για τη θεωρία του χάους.
Ωστόσο, αν οι μαθηματικές προβλέψεις που αφορούν χαοτικά συστήματα δεν έχουν περισσότερη ακρίβεια από τις προβλέψεις στην τύχη, μήπως προσπαθούμε μάταια να δώσουμε απαντήσεις σε υπαρξιακά ερωτήματα; Πιθανόν να μην μπορούμε να αποκτήσουμε τον πλήρη έλεγχο της ίδιας μας της ζωής, αλλά κάλλιστα μπορούμε να την επηρεάσουμε. Σύμφωνα με τον Γκαίτε, αν θέλουμε κάτι με όλη μας τη δύναμη, το Σύμπαν συνωμοτεί για να το πετύχουμε. Επομένως, ακόμη και την κατανόηση του ίδιου του κόσμου.
Κι αν πάλι δεν τα καταφέρουμε; Αν εξακολουθήσουμε να βρισκόμαστε υπό τα δεσμά του ίδιου φαύλου κύκλου; Ας φροντίσουμε έστω να διασφαλίσουμε την ύπαρξη αυτού του κόσμου. Γιατί χάνοντας αυτόν, χανόμαστε κι εμείς οι ίδιοι. Οι πράξεις μας, οι σκέψεις μας και κατ’ επέκταση οι ζωές μας μοιάζουν με ντόμινο που έχει ως αφετηρία και τέλος το ίδιο ακριβώς σημείο, το χάος.
Σκεπτόμενοι, όμως, πως το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στο Πεκίνο δύναται να προκαλέσει τυφώνα στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας, τότε ίσως να μην είμαστε τόσο ασήμαντοι όσο νομίζουμε. Κι ίσως όντως, τελικά, να μην ορίζουμε οι ίδιοι την τύχη μας. Το σίγουρο είναι πως τάξη και χάος είναι άμεσα συνυφασμένα κατά έναν μοναδικό και μυστηριώδη τρόπο. Άλλωστε, το τίποτα γίνεται τα πάντα με μία μόνο στροφή.
«Συντόνισε την τηλεόρασή σου σε ένα κανάλι που δεν έχει σήμα και το 1% του στατικού θορύβου που θα ακούσεις είναι από τα υπολείμματα του Μπιγκ Μπανγκ. Την επόμενη φορά που θα παραπονεθείς ότι δεν έχει τίποτα η τηλεόραση, θυμήσου ότι μπορείς πάντα να παρακολουθήσεις τη γέννηση του Σύμπαντος»–Bill Bryson
*Γεννημένη στις 25 Αυγούστου του 2000, με καταγωγή από τη Ναύπακτο. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Ασχολείται ενεργά με το αντικείμενο των σπουδών της, συμμετέχοντας σε συνέδρια και εκδηλώσεις σχετικά με την πολιτική και τη διεθνή διπλωματία. Τέλος, είναι αρθρογράφος του διαδικτυακού σάιτ «off line post» στη στήλη της φιλοσοφίας.
