Του Σταύρου Καραγκούνη*
Η Ευρώπη του 16ου αιώνα είναι η Ευρώπη που προσπαθεί να αλλάξει και παράλληλα να μείνει σταθερή. Είναι η Ευρώπη που σχηματίζει σταδιακά τα εσωτερικά σύνορά της μετά από συνεχείς πολέμους, διπλωματικές επιτυχίες και συνοικέσια μεταξύ διαδόχων διαφόρων θρόνων. Είναι η Ευρώπη της σύγκρουσης της αστικής τάξης με τους φεουδάρχες. Της σύγκρουσης της Ισπανίας με την Αγγλία και τη Γαλλία. Της επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή. Το φεουδαρχικό τουρκικό κράτος είχε ανάγκη από συνεχείς πολέμους για να συντηρήσει την κυρίαρχη τάξη του. Παράλληλα η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε προχωρήσει σε μια στενή συμμαχία με τη Γαλλία. Το μυστικό κομμάτι της συμφωνίας αυτής έλεγε μάλιστα ότι οι Γάλλοι θα βοηθούσαν τους Οθωμανούς στον εμπορικό τους πόλεμο με τη Βενετία και στα επεκτατικά τους σχέδια ενάντια στην Αυστρία.
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη την περίοδο λίγο πριν τη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Μια κατάσταση στην οποία κυριαρχούσε η ανάγκη κάποιων δυνάμεων της εποχής όπως η Βενετία και η Ιταλία να επικρατήσουν στους θαλάσσιους δρόμους του εμπορίου, μεγαλώνοντας τα κέρδη τους. Άλλοι πάλι έβαζαν ως πρόταγμα την επέκταση και κυριαρχία του καθολικισμού, όπως οι Ισπανοί και ο Πάπας. Άλλοι και τα δύο. Από την άλλη οι στενές σχέσεις της Γαλλίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι περιβόητες «διομολογήσεις», τα αυτοκρατορικά διπλώματα που δε βασίζονταν σε συμφωνίες αλλά έδιναν στους Γάλλους στη συγκεκριμένη περίπτωση το δικαίωμα να συνάπτουν ελεύθερα εμπορικές σχέσεις σε περιοχές της Αυτοκρατορίας και τους μετέτρεψαν σε βασικούς μεταπωλητές των τουρκικών προϊόντων στις αγορές της Μεσογείου. Αυτό δεν άρεσε καθόλου στους Ισπανούς, στους Ιταλούς, στους Βενετούς και στον Πάπα, όπως και στις μικρότερες νεόκοπες δημοκρατίες, που δεν έβρισκαν πρόσβαση στις μεγάλες αγορές της Μεσογείου και έπρεπε να ανταγωνιστούν τα τουρκικά εμπορεύματα που προστάτευαν και πουλούσαν οι Γάλλοι.
Το οικονομικό αυτό τοπίο, όπως και το γεω-στρατηγικό, που διαμορφώνονταν στην περιοχή της κεντρικής Ευρώπης ύστερα από τις νικηφόρες για τους Οθωμανούς μάχες ενάντια στα ενωμένα τσεχοουγγρικά στρατεύματα στο Μοχάτς, στη Νότια Ουγγαρία και την επίθεση των Οθωμανών στα τείχη της Βιέννης το 1529, οδηγούσε σε εύθραυστες ισορροπίες.
Οι εύθραυστες αυτές ισορροπίες, σε συνδυασμό με την εμφάνιση στο προσκήνιο νέων ηγετών, όπως ο Πάπας Πίος ο Ε’, ο Φίλλιπος ο Β’ της Ισπανίας, που ένιωθε τον κίνδυνο από τους Οθωμανούς, που είχαν καταλάβει τις περιοχές της Αλγερίας και της Τυνησίας, μια ανάσα πλέον από την Ιβηρική Χερσόνησο, όπως και οι επιθετικές κινήσεις του διαδόχου του Σουλεϊμάν, Σελίμ Β’ δημιούργησαν ένα εκρηκτικό τοπίο, που χρειαζόταν μόνο μια σπίθα για να ανάψει φωτιά στη Μεσόγειο. Η κατάληψη της βενετοκρατούμενης Κύπρου ήταν η αφορμή της συγκρότησης της Αγίας Συμμαχίας από τους Ισπανούς, τη Δημοκρατία της Βενετίας, του Παπικού Κράτους, της Δημοκρατίας της Γένοβα, του Δουκάτου της Σαβοϊας και του Τάγματος των Ιπποτών της Μάλτας, ενάντια στο στόλο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η συνέχεια είναι γνωστή και εκτυλίχθηκε στις θάλασσές μας.
*Ο Σταύρος Καραγκούνης είναι καθηγητής ισπανικής γλώσσας, απόφοιτος των πανεπιστημίων της Χαϊδελβέργης (Γερμανία) και του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.
